| Chủ động kiểm soát chất lượng nông sản xuất khẩu Hậu kiểm – “tấm vé giữ uy tín” cho nông sản Việt trên thị trường quốc tế Vượt rào cản chất lượng – Nông sản Việt trên đường vươn tầm quốc tế |
Cảnh báo từ những lô hàng vi phạm
 |
| Thanh long được đóng gói tại cơ sở đạt chuẩn, sẵn sàng cho kiểm tra chất lượng trước khi xuất khẩu sang thị trường châu Âu. |
Nguyên nhân chủ yếu đến từ việc nhiều lô sầu riêng bị phát hiện tồn dư kim loại nặng như Cadimi, Vàng O... vượt ngưỡng an toàn thực phẩm. Trung Quốc, với chính sách kiểm soát thực phẩm ngày càng nghiêm ngặt, đã chuyển từ kiểm tra xác suất sang kiểm tra 100% đối với sầu riêng Việt Nam. Hệ quả là hàng chục mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói bị tạm đình chỉ, nhiều doanh nghiệp phải tạm ngừng xuất khẩu. Đáng chú ý, có tới năm phòng thí nghiệm tại Việt Nam bị phía Trung Quốc từ chối công nhận kết quả kiểm nghiệm.
Không chỉ riêng sầu riêng, các loại trái cây tươi khác như mít, thanh long cũng đối mặt với tình trạng tương tự. Một số lô mít bị cảnh báo về kiểm dịch thực vật, trong khi ba lô thanh long xuất sang Pháp và Hà Lan bị phát hiện dư lượng thuốc bảo vệ thực vật vượt mức cho phép. Những sự cố này không chỉ gây thiệt hại kinh tế trực tiếp mà còn làm tổn hại nghiêm trọng đến hình ảnh nông sản Việt trong mắt các đối tác nhập khẩu.
Tổng giá trị xuất khẩu rau quả trong năm tháng đầu năm 2025 chỉ đạt 2,24 tỷ USD, giảm 16% so với cùng kỳ năm ngoái. Dù con số này chưa phản ánh đầy đủ thiệt hại dây chuyền, nhưng đã phát đi tín hiệu cảnh báo rõ ràng: nếu không kiểm soát chặt chất lượng, ngành rau quả Việt Nam sẽ đối mặt nguy cơ mất thị phần ngay trên các thị trường vốn đã có chỗ đứng.
Tình trạng ách tắc container tại cửa khẩu, thời gian thông quan kéo dài từ 7–10 ngày không chỉ làm tăng chi phí lưu kho, bảo quản mà còn gây nguy cơ hư hỏng, trả hàng. Trong khi đó, nhiều loại trái cây như sầu riêng, mít, vải, thanh long... đang vào chính vụ thu hoạch. Bài toán tiêu thụ trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Doanh nghiệp thiệt hại, nông dân lao đao, cả chuỗi cung ứng đứng trước áp lực lớn.
Chuẩn hóa chuỗi cung ứng từ gốc
 |
| Nông dân thu hoạch nông sản tại vùng trồng có mã số, đảm bảo truy xuất nguồn gốc và đáp ứng yêu cầu kỹ thuật của thị trường quốc tế. |
Thực tế cho thấy, vấn đề không nằm ở sản lượng mà là ở chất lượng và khả năng truy xuất nguồn gốc. Dù tiềm năng thị trường rau quả còn rất lớn, nhưng nếu không cải thiện đồng bộ từ sản xuất, bảo quản đến chế biến và vận chuyển, cơ hội tăng trưởng xuất khẩu sẽ ngày càng thu hẹp.
Ông Mai Xuân Thìn, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Sản xuất Thương mại Dịch vụ Rồng Đỏ (TP.HCM) cho biết, điều kiện tiên quyết để xuất khẩu bền vững là phải đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng mà đối tác đề ra. Doanh nghiệp cần quản lý chặt chẽ mã số vùng trồng, kiểm soát dư lượng hóa chất từ đầu vào, đồng thời đầu tư vào kho lạnh, sơ chế hiện đại và công nghệ bảo quản sau thu hoạch.
Đồng quan điểm, ông Ngô Xuân Nam – Phó Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) – nhấn mạnh rằng xuất khẩu nông sản không còn là cuộc chơi ngắn hạn. Đây là sân chơi của minh bạch, tiêu chuẩn và sự bền vững. Theo ông Nam, Việt Nam cần thay đổi tư duy sản xuất, hướng đến nông nghiệp xanh, giảm phụ thuộc vào hóa chất. Đồng thời, phải thúc đẩy liên kết chặt chẽ giữa nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp nhằm tổ chức lại chuỗi cung ứng theo tiêu chuẩn quốc tế.
Đặc biệt, việc cập nhật thường xuyên các yêu cầu kỹ thuật từ thị trường nhập khẩu là nhiệm vụ bắt buộc, không thể làm một lần rồi bỏ. Mỗi thị trường có yêu cầu riêng về kiểm dịch, dư lượng hóa chất, hình thức bao bì... Nếu không theo kịp, doanh nghiệp rất dễ bị loại khỏi sân chơi. Đây cũng là lúc các hiệp hội ngành hàng và cơ quan xúc tiến thương mại phát huy vai trò hỗ trợ doanh nghiệp.
Về phía quản lý nhà nước, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy yêu cầu các địa phương tăng cường kiểm tra thực tế vùng trồng, giám sát cơ sở đóng gói đã được cấp mã số xuất khẩu. Đồng thời, cần xây dựng chương trình kiểm soát chất lượng, tổ chức tập huấn, phổ biến quy định thị trường nhập khẩu đến tận hộ nông dân. Trong trường hợp phát hiện sai phạm, phải tạm dừng toàn bộ mã số liên quan để kịp thời chấn chỉnh và răn đe.
Ngoài ra, cần khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào chuỗi logistics lạnh, các trung tâm sơ chế, đóng gói hiện đại để giảm tỷ lệ hao hụt sau thu hoạch. Đây không chỉ là giải pháp tức thời để giảm thiểu ách tắc mà còn là chiến lược dài hạn để nâng cao giá trị sản phẩm.
Chất lượng chính là “giấy thông hành” để nông sản Việt đi xa và đứng vững tại thị trường quốc tế. Không thể kỳ vọng tăng trưởng xuất khẩu nếu vẫn duy trì cách làm cũ – manh mún, thiếu kiểm soát và không đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật. Để hiện thực hóa mục tiêu 8 tỷ USD trong năm 2025 và hướng đến các cột mốc cao hơn, ngành rau quả Việt cần một cuộc tái cấu trúc thực chất từ gốc đến ngọn – bắt đầu bằng việc xem chất lượng là danh dự quốc gia trên mỗi container xuất khẩu.
