| Xuất khẩu tôm vẫn đối mặt với nhiều thách thức Việt Nam tăng tốc xuất khẩu tôm hấp, tẩm gia vị và tẩm bột sang Hoa Kỳ Xuất khẩu tôm hùm sang Trung Quốc vẫn tăng mạnh |
Tăng trưởng khả quan nhưng chưa thể yên tâm
 |
| Xuất khẩu tôm sang Trung Quốc, Nhật Bản và các nước CPTPP tăng mạnh trong nửa đầu năm 2025, góp phần giúp ngành đạt mốc hơn 2 tỷ USD. |
Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), 6 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu tôm đạt hơn 2 tỷ USD – mức tăng 27% so với cùng kỳ năm 2024. Trong đó, tôm chân trắng tiếp tục là sản phẩm chủ lực khi chiếm 62,1% tổng giá trị xuất khẩu, tôm sú chiếm 10,5% và nhóm tôm loại khác – đặc biệt là tôm hùm – đã tăng trưởng ngoạn mục với mức tăng tới 124%.
Thị trường Trung Quốc vươn lên vị trí số 1 với kim ngạch gần 595 triệu USD, tăng mạnh 81%. Đây là kết quả của nhu cầu tiêu dùng phục hồi, mùa hè tạo sức mua lớn và đặc biệt là sức hấp dẫn của tôm hùm Việt Nam. Bên cạnh đó, các thị trường thuộc Hiệp định CPTPP ghi nhận mức tăng ấn tượng 38%, trong đó Nhật Bản tăng 19%, Australia tăng 5%, Canada tăng 6%. Nhật Bản tiếp tục là thị trường đơn lẻ lớn thứ ba nhờ nhu cầu ổn định và ưu tiên sản phẩm tôm giá trị gia tăng.
Xuất khẩu sang châu Âu cũng phục hồi với mức tăng 16%, trong đó Đức, Bỉ, Pháp đều tăng trưởng hai con số. Hàn Quốc giữ đà tăng 14% nhờ thói quen tiêu dùng ưa chuộng tôm chế biến sẵn, còn thị trường Đài Loan (Trung Quốc) tăng 27%, phản ánh sự lan tỏa thương hiệu tôm Việt tại Đông Á.
Dù vậy, thị trường Mỹ – vốn là đầu tàu xuất khẩu tôm nhiều năm qua – lại có dấu hiệu chững lại. Tổng kim ngạch xuất khẩu 6 tháng sang Mỹ đạt 341 triệu USD, tăng 13%, song xu hướng theo tháng cho thấy diễn biến bất ổn. Tháng 5 tăng đột biến tới 66% do doanh nghiệp đẩy hàng tránh thuế, nhưng tháng 6 lại giảm sâu 37%. Điều này phản ánh tâm lý thận trọng trước chính sách thuế mới của Mỹ.
Trong nước, giá tôm nguyên liệu cũng biến động theo hướng tích cực. Giá tôm chân trắng cỡ thương mại lớn (30 và 40 con/kg) tăng mạnh trong tháng 7, với mức tăng tới 20.000 đồng/kg chỉ trong hai tuần giữa tháng. Giá tôm sú cỡ 20 con/kg cũng đạt mức cao nhất từ đầu năm, lên tới 201.000 đồng/kg. Các doanh nghiệp chế biến tích cực thu mua để giữ nhịp sản xuất, đồng thời tận dụng thời gian trước khi Mỹ áp thuế vào đầu tháng 8.
Ba rào cản lớn quyết định thành bại cuối năm
 |
| Ngành tôm đối mặt áp lực từ chính sách thuế của Mỹ, yêu cầu chuyển hướng thị trường và chi phí sản xuất tăng cao trong nửa cuối năm. |
Một trong những rào cản lớn hiện nay là chính sách thuế từ Mỹ. Dù thời hạn áp thuế đối ứng được lùi đến 1/8, nhưng sức ép từ các cuộc điều tra chống bán phá giá và chống trợ cấp vẫn hiện hữu. Nếu mức thuế sơ bộ chống bán phá giá lên tới hơn 35%, cộng thêm khả năng có thêm thuế chống trợ cấp vào cuối năm, xuất khẩu tôm Việt sang Mỹ có thể sụt giảm mạnh. Trong kịch bản xấu, điều này sẽ kéo tụt tổng kim ngạch toàn ngành do Mỹ vẫn là một trong những thị trường chủ lực.
Ngoài ra, ngành tôm cũng đứng trước yêu cầu cấp bách phải chuyển hướng sang các thị trường ít rủi ro hơn như EU, Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc – những nơi đang duy trì nhu cầu ổn định, mức tăng trưởng bền vững và ít rào cản kỹ thuật. Tuy nhiên, để tận dụng tốt ưu đãi từ các hiệp định thương mại như CPTPP hay EVFTA, doanh nghiệp cần xây dựng chiến lược dài hạn, từ marketing sản phẩm đến chuẩn hóa quy trình sản xuất, chế biến và truy xuất nguồn gốc.
Một vấn đề không kém phần quan trọng là áp lực chi phí sản xuất trong nước ngày càng lớn. Giá thức ăn thủy sản, chi phí con giống và biến động thời tiết đang đẩy giá thành lên cao, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng cạnh tranh. Do đó, việc kiểm soát tốt đầu vào, duy trì vùng nuôi đạt chuẩn và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong toàn chuỗi – từ nuôi trồng, chế biến đến quản trị đơn hàng – sẽ là yếu tố then chốt để bảo vệ biên lợi nhuận.
Cùng với đó, doanh nghiệp cũng cần chuẩn bị đầy đủ năng lực tài chính và pháp lý để thích ứng với các thay đổi bất ngờ từ thị trường, nhất là từ phía Mỹ. Những kịch bản như “lùi áp thuế” hay ban hành thuế mới đều có thể xảy ra và cần được dự báo từ sớm để có chiến lược ứng phó phù hợp.
Trước thực tế này, VASEP đã khuyến nghị ngành tôm cần khẩn trương tái cơ cấu mô hình xuất khẩu, giảm phụ thuộc vào các thị trường truyền thống. Đồng thời, cần phát triển mạnh các dòng sản phẩm chế biến sâu, có giá trị gia tăng cao, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng hiện đại như thực phẩm tiện lợi, ăn liền và có nguồn gốc minh bạch. Đây sẽ là hướng đi bền vững giúp ngành tôm vượt qua giai đoạn nhiều biến động và giữ vững vị thế trên thị trường quốc tế.
