 |
| Các đại biểu tham dự Toạ đàm: “Đạo đức trong quảng cáo thực phẩm chức năng” |
Ngày 29/5/2024, Hiệp hội Thực phẩm chức năng Việt Nam phối hợp với Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) tổ chức Toạ đàm: “Đạo đức trong quảng cáo thực phẩm chức năng” để công bố bản Quy chế đạo đức trong quảng cáo thực phẩm chức năng (TPCN) ban hành theo Quyết định 17/QĐ-VAFF ngày 10/5/2024 của Chủ tịch Hiệp hội Thực phẩm chức năng Việt Nam, nhằm chấn chỉnh hoạt động quảng cáo TPCN và cùng các Hội viên trao đổi, thảo luận đưa ra giải pháp nâng cao chất lượng quảng cáo TPCN trong tình hình hiện nay.
80% các quảng cáo trong lĩnh vực phòng và hỗ trợ điều trị bệnh là “trá hình” thực phẩm chức năng
Thống kê của Hiệp hội Thực phẩm chức năng Việt Nam cho thấy, có tới 80% các quảng cáo trong lĩnh vực phòng và hỗ trợ điều trị bệnh gây bức xúc hiện nay trên môi trường internet, mạng xã hội, nền tảng thương mại điện tử… là “trá hình” TPCN.
Còn theo PGS.TS Trần Đáng – Chủ tịch Hiệp hội Thực phẩm chức năng Việt Nam, thực trạng nhức nhối trong ngành TPCN hiện nay là những quảng cáo sai sự thật, lừa gạt, giả mạo; Quảng cáo phóng đại, thổi phồng sản phẩm; Quảng cáo mơ hồ gây hiểu nhầm; Quảng cáo nhắm vào các đối tượng nhạy cảm như bệnh nhân ung thư.
"Hiện tượng sai phạm trong quảng cáo TPCN không chỉ gây ra hậu quả "tiền mất, tật mang" cho người tiêu dùng mà còn làm giảm giảm uy tín của ngành TPCN, làm lẫn lộn giữa các doanh nghiệp làm ăn chân chính với doanh nghiệp làm ăn gian dối, đánh đồng sản phẩm thật và sản phẩm giả", PGS.TS Trần Đáng khẳng định.
 |
| PGS.TS Trần Đáng, Chủ tịch Hiệp hội TPCN |
Để bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng TPCN, Hiệp hội Thực phẩm chức năng Việt Nam ban hành Quy chế đạo đức trong quảng cáo TPCN.
Quy chế gồm 5 chương, 16 điều chỉ ra cụ thể những hành vi được coi là vi phạm trong quảng cáo TPCN, nêu rõ những chuẩn mực đạo đức trong quảng cáo và biện pháp hạn chế vi phạm đạo đức quảng cáo…
PGS.TS Trần Đáng nhận định: “Quy chế đạo đức trong quảng cáo TPCN không chỉ là “kim chỉ nam”, là định hướng cho các hội viên của Hiệp hội Thực phẩm chức năng Việt Nam thực hiện quảng cáo có đạo đức – vì lợi ích của người tiêu dùng, vì mục tiêu chăm sóc và bảo vệ sức khỏe nhân dân trước hết và trên hết, đồng thời “gợi mở” để xã hội, cơ quan quản lý, doanh nghiệp TPCN, nhà phát hành quảng cáo và người tiêu dùng nhận biết những quảng cáo TPCN chưa đáp ứng chuẩn mực đạo đức để từ đó đấu tranh với những hành vi vi phạm và có biện pháp hạn chế kịp thời”.
Hiệp hội Thực phẩm chức năng Việt Nam ban hành Quy chế đạo đức trong quảng cáo TPCN nhằm sát cánh cùng các cơ quan quản lý nhà nước lập lại trật tự kỷ cương trong thị trường TPCN, đưa ngành TPCN phát triển bền vững, góp phần vào sự nghiệp chăm sóc, bảo vệ sức khỏe nhân dân. Đây là bước triển khai tiếp theo Phương châm “3 Đúng” mà Hiệp hội Thực phẩm chức năng Việt Nam đã đề ra và kiên trì thực hiện phổ biến - giáo dục - truyền thông ngay từ khi thành lập với mục đích để người dân và doanh nghiệp Hiểu đúng - Làm đúng - Dùng đúng TPCN.
Người phát hành quảng cáo chỉ được quảng cáo theo đúng nội dung đã thẩm định
 |
| PGS.TS Nguyễn Thanh Phong, Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế phát biểu |
Phát biểu tại Tọa đàm, PGS.TS Nguyễn Thanh Phong, Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) hoan nghênh hiệp hội ra quy chế đạo đức trong quảng cáo TPCN.
Theo GS.TS Nguyễn Thanh Phong, quy chế hay khuyến cáo, việc đầu tiên cần cơ chế pháp chế (pháp luật). Quảng cáo hàng hóa nói chung và TPCN nằm trong Luật Quảng cáo và Nghị định hướng dẫn; Luật chuyên ngành và Nghị định 15.
"Cá nhân Cục đề nghị riêng thuốc, thiết bị y tế và lĩnh vực liên quan đến sức khỏe cần được thẩm định nội dung và quảng cáo đúng nội dung đã thẩm định. Nhưng việc xây dựng còn nhiều khó khăn và tranh luận gay gắt", Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm cho hay và khẳng định "người phát hành quảng cáo chỉ được phát hành quảng cáo theo đúng nội dung đã thẩm định".
Theo PGS.TS Nguyễn Thanh Phong, nguy hại về quảng cáo gian dối trong lĩnh vực y tế không chỉ về tài chính. "Người mắc bệnh hiểm nghèo nếu phát hiện sớm có thể tiến hành phẫu thuật và có cơ hội khỏi, chí ít kéo dài sự sống. Nhưng những quảng cáo bán sản phẩm TPCN lại quảng cáo “cam kết chữa khỏi”, "trị khỏi" khiến người bệnh tin và mua sản phẩm. Đây là quảng cáo vi phạm pháp luật vì TPCN không phải là thuốc và không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh. Như vậy người bệnh khi dùng những sản phẩm này đã không khỏi bệnh, lại lỡ thời gian "vàng" trong việc điều trị, ảnh hưởng tới hiệu quả xạ trị, phẫu thuật".
Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm khẳng định: "Về pháp luật đã có chế tài, quy định xử lý vi phạm quảng cáo. Đề nghị các cơ quan truyền thông tuyên truyền mạnh mẽ TPCN không thể chữa bệnh".
Cần có quy định hợp lý hơn nữa trong quản lý văn nghệ sĩ quảng cáo thực phẩm chức năng
 |
| Thứ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Thanh Lâm |
Theo Thứ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Thanh Lâm, quy tắc đạo đức có những khái niệm rất mới: Người phát hành quảng cáo, người phát hành dịch vụ quảng cáo, người chuyển tải sản phẩm quảng cáo. Đây là 3 đối tượng có thể tạo ra sự chuyển đổi tích cực.
Thứ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Thanh Lâm cho biết: Không gian mạng có nhiều người sử dụng và mắt xích tham gia. Bộ TTTT và Cục PTTH yêu cầu các nền tảng xuyên biên giới nỗ lực kiểm soát quảng cáo, nếu không các doanh nghiệp làm ăn chân chính sẽ rút tiền không sử dụng nền tảng đó nữa (chặn dòng tiền quảng cáo hợp pháp).
"Khi đối diện với các doanh nghiệp không hợp pháp, cần tác động tới các công ty kinh doanh quảng cáo (ad network): Họ có mối liên kết để nhúng mã vào các trang web. Họ là pháp nhân nên có thể xử lý bằng 3 cách: Chặn tên miền quốc tế (do Cục An toàn thông tin) hoặc Xử phạt trong nước, hoặc xếp hạng theo chuẩn mực đạo đức trong lĩnh vực quảng cáo. Song song với thống kê, phát hiện xử phạt vi phạm, cần cho vào blacklist dễ dẫn đến rủi ro (khủng hoảng nhãn hiệu).
Việc Bộ TT&TT có thể làm là công bố những mạng lưới công nghệ có nhiều quảng cáo vi phạm để các doanh nghiệp biết mà tránh. Thường xuất hiện trên phiên bản mobile (do dễ bấm nhầm vào quảng cáo hơn)" Thứ trưởn Nguyễn Thanh Lâm nhấn mạnh.
Thứ trưởng Nguyễn Thanh Lâm cho hay, Bộ TT&TT không được kết luận quảng cáo vi phạm dù đã nhận ra dấu hiệu. Chính vì vậy việc quản lý văn nghệ sĩ quảng cáo TPCN (người chuyển tải sản phẩm quảng cáo) cần có quy định hợp lý hơn nữa.
Cần xác định nhóm chủ thể có trách nhiệm cuối cùng
 |
| Ông Hồ Tùng Bách, Ban bảo vệ người tiêu dùng, Uỷ ban Cạnh tranh Quốc gia |
Theo ông Hồ Tùng Bách, Ban bảo vệ người tiêu dùng, Uỷ ban Cạnh tranh Quốc gia khẳng định: Vấn đề quảng cáo TPBVSK trên nền tảng thương mại điện tử là một trong những nhóm nội dung quan trọng trong hoàn thiện luật bảo vệ người tiêu dùng.
"Trong Luật Bảo vệ người tiêu dùng năm 2010 đã cấm các tổ chức cá nhân kinh doanh cung cấp thông tin lừa dối người tiêu dùng", ông Hồ Tùng Bách cho biết.
Ông Hồ Tùng Bách cho biết thêm, trong Luật Bảo vệ người tiêu dùng năm 2010 đã xác định những chủ thể như người cung cấp dịch vụ quảng cáo, người xây dựng nội dung quảng cáo, được xác định trách nhiệm đảm bảo tính chính xác đầy đủ thông tin khi quảng cáo.
"Chúng tôi đã xác định rõ sự phát triển công nghệ thông tin, có nhiều chủ thể mới tham gia vào quá trình cung cấp thông tin. Về mặt quản lý nhà nước kiểm soát các chủ thể này rất khó. Nên cần xác định nhóm chủ thể có trách nhiệm cuối cùng
Ví dụ với Facebook, Tiktok là cơ quan chịu trách nhiệm vận hành, cơ quan chủ quản có trách nhiệm về mặt kỹ thuật. Với các nền tảng số lớn, họ còn có trách nhiệm đặc thù riêng như báo cáo với cơ quan quản lý khi sử dụng quảng cáo có thuật toán. Quảng cáo tới những nhóm người dùng cụ thể như trẻ em, phải lưu trữ nội dung quảng cáo và báo cáo kịp thời với cơ quan nhà nước".
Đối với vấn đề tiền kiểm/hậu kiểm đang gặp khó khăn, ông Hồ Tùng Bách cho biết: Giải pháp từ Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia là tạo điều kiện thuận lợi về chủ trương chính sách để người tiêu dùng, các tổ chức ngành nghề tham gia giám sát, phát huy vai trò để đảm bảo quyền lợi của mình. Như vậy mới có thể tạo ra sự thay đổi tích cực, rõ nét.
Ông Hồ Tùng Bách cho rằng "Quy chế từ hiệp hội rất là quan trọng, vì các hiệp hội có thể nói chuyện với doanh nghiệp mềm mỏng hơn, đồng thời ràng buộc các hội viên thực hiện đầy đủ các quy định pháp luật".
Ở góc nhìn của cơ quan báo chí ông Nguyễn Ngọc Thanh – Trưởng ban Báo Nhân dân Điện tử cho rằng: "Hiệp hội TPCN nên có vai trò tham mưu để thẩm định, đánh giá, cần có hội đồng đánh giá. Đây là bộ lọc đầu tiên giúp cơ quan chức năng và người tiêu dùng, tạo nên niềm tin ban đầu của cơ quan chức năng trong xây dựng thông tin chính sách, thông tư nghị định".
Đề xuất hình thức “Đèn xanh – đèn đỏ” trong cảnh báo sản phẩm thực phẩm chức năng
 |
| DS. Nguyễn Xuân Hoàng - Chủ tịch Hiệp hội TPCN |
Giải đáp câu hỏi về nội dung hiện "có tới 80% các quảng cáo trong lĩnh vực phòng và hỗ trợ điều trị bệnh gây bức xúc hiện nay trên môi trường internet, mạng xã hội, nền tảng thương mại điện tử… là “trá hình” TPCN, vậy Hiệp hội TPCN có cách nhận diện và giải pháp như thế nào?, DS. Nguyễn Xuân Hoàng - Chủ tịch Hiệp hội TPCN cho biết: Cách nhận diện sản phẩm “trá hình” TPCN cần mạng xã hội giúp người dân phát hiện các vi phạm trong quảng cáo và một hội đồng đánh giá các vi phạm, quảng cáo sai.
"Chúng tôi đang đề xuất hình thức “Đèn xanh – đèn đỏ”, với màu xanh là các sản phẩm được Hiệp hội khuyến nghị sử dụng; còn sản phẩm “đỏ” cần thận trọng khi sử dụng. Còn việc rút giấy phép là của Cục ATTP", DS. Nguyễn Xuân Hoàng nói.
Còn theo PGS Trần Đáng cần thực hiện đồng bộ các giải pháp như: Tuyên truyền giáo dục quảng cáo TPCN theo phương châm hiểu đúng - làm đúng - dùng đúng. Các cơ quan quản lý ban hành chế tài xử phạm, hệ thống thanh tra, kiểm nghiệm thống nhất an toàn hiệu quả. Đẩy mạnh phối hợp liên ngành trong kiểm soát, quảng cáo TPCN.
