| Nỗi lo của ngành mía đường Lao đao vì đường nhập lậu, ngành mía đường cầu cứu khẩn Công ty CP Mía đường Lam Sơn bị xử phạt 100 triệu đồng |
Giá thấp kỷ lục vẫn khó bán
 |
| Tồn kho đường tăng cao kỷ lục dù giá bán trong nước thấp hơn nhiều nước trong khu vực, phản ánh sức tiêu thụ yếu và thị trường bị bóp méo. |
Thực tế cho thấy, dù giá đường Việt Nam đang rẻ hơn đáng kể so với các nước trong khu vực như Philippines, Indonesia hay Trung Quốc, nhưng tình trạng ế ẩm vẫn diễn ra. Cụ thể, giá đường bình quân tại Việt Nam chỉ khoảng 18.898 đồng/kg, thấp hơn 11.000–13.000 đồng/kg so với nhiều nước sản xuất mía đường khác. Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Văn Lộc – Chủ tịch VSSA, điều nghịch lý là “giá giảm mà đường vẫn không bán được”.
Nguyên nhân chủ yếu nằm ở việc thị trường bị bóp méo bởi đường nhập lậu. Các loại đường không rõ nguồn gốc được bán với giá thấp hơn cả đường nội địa, chỉ dao động 17.400–17.600 đồng/kg, khiến các doanh nghiệp trong nước dù hạ giá vẫn không thể cạnh tranh nổi. Đây cũng là lý do khiến nhiều đơn vị phải chấp nhận bán lỗ để có dòng tiền trả nợ cho người trồng mía.
Bên cạnh đó, một thách thức nổi bật khác là sự gia tăng nhanh chóng của đường siro ngô HFCS nhập khẩu. Theo Tổng cục Hải quan, khối lượng HFCS nhập khẩu trong tháng 5/2025 tương đương cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, xu hướng sử dụng loại đường này trong ngành thực phẩm và đồ uống lại tăng mạnh. HFCS đang dần thay thế đường mía nhờ giá rẻ và tính ứng dụng cao. Điều này gây sức ép kép lên sức tiêu thụ của đường sản xuất trong nước, đồng thời đe dọa sự phát triển lâu dài của cả chuỗi ngành mía đường.
Cần hành động chính sách quyết liệt
 |
| Các cơ quan chức năng tăng cường kiểm soát chống buôn lậu đường và bàn giải pháp tháo gỡ khó khăn cho ngành mía đường trước sức ép cạnh tranh không lành mạnh. |
Trước thực trạng tồn kho tăng cao, tiêu thụ trì trệ và cạnh tranh khốc liệt với hàng nhập lậu và đường siro, nhiều chuyên gia cho rằng ngành mía đường Việt Nam đang rơi vào giai đoạn thử thách nghiêm trọng nhất trong nhiều năm qua. Mặc dù thời gian qua Chính phủ đã thể hiện sự quan tâm đặc biệt tới vấn đề này, với hàng loạt văn bản chỉ đạo như Công điện số 65 ngày 15/5, Chỉ thị số 13 ngày 17/5 và Công điện 72 ngày 24/5 nhằm đẩy mạnh chống buôn lậu và gian lận thương mại, song tác động thực tế còn khá khiêm tốn.
Ông Nguyễn Văn Lộc nhấn mạnh, “chuỗi liên kết mía đường đã và đang đi đúng hướng với định hướng sản xuất tuần hoàn, giảm chi phí để nâng sức cạnh tranh”, nhưng rào cản lớn nhất vẫn là tình trạng gian lận thương mại chưa được xử lý triệt để. Khi thị trường bị xáo trộn bởi hàng lậu giá rẻ, mọi nỗ lực sản xuất theo tiêu chuẩn cao đều trở nên vô nghĩa.
Để bảo vệ ngành mía đường, giới chuyên môn kiến nghị cần thực thi đồng bộ nhiều giải pháp: kiểm soát chặt biên giới, giám sát chất lượng và nguồn gốc đường trên thị trường nội địa, đồng thời có cơ chế hỗ trợ tiêu thụ đường nội cho doanh nghiệp. Không chỉ dừng ở cấp độ chỉ đạo, các chính sách cần được cụ thể hóa thành hành động thực tế, sát sườn và có thể đo lường hiệu quả ngay trong ngắn hạn.
Trong dài hạn, giá đường Việt Nam sẽ vẫn phụ thuộc lớn vào diễn biến giá thế giới, chính sách thương mại quốc tế và năng lực cạnh tranh nội tại của từng doanh nghiệp. Vì vậy, các nhà đầu tư, nhà quản lý cần sớm xây dựng kịch bản ứng phó, tính toán linh hoạt trong điều hành và phát triển sản phẩm. Việc định vị lại thị trường tiêu thụ, tăng cường xuất khẩu sang các thị trường ngách hoặc tìm hướng ứng dụng đường mía trong công nghiệp chế biến sâu cũng là những giải pháp khả thi.
Ở góc độ xã hội, khủng hoảng ngành đường cũng đồng nghĩa với ảnh hưởng đến sinh kế của khoảng 22.500 hộ trồng mía và 180.000 ha mía trên cả nước. Vì thế, xử lý bài toán tồn kho không đơn thuần là cứu doanh nghiệp mà còn là cách giữ vững ổn định cho cả một chuỗi nông nghiệp quan trọng, có vai trò lớn trong phát triển bền vững vùng nguyên liệu và sinh kế nông thôn.
