 |
| Những ngày gần đây, bức tranh sản xuất lúa gạo ở miền Tây đã chuyển sang một gam màu xám xịt khi giá các loại lúa chủ lực đồng loạt lao dốc không phanh. Ảnh minh họa |
Nông dân thua lỗ nặng, thương lái "bỏ cọc"
Những ngày gần đây, bức tranh sản xuất lúa gạo ở miền Tây đã chuyển sang một gam màu xám xịt khi giá các loại lúa chủ lực đồng loạt lao dốc không phanh. Theo ghi nhận từ các thương lái tại tỉnh An Giang, giá lúa OM 5451, IR 50404 và OM 380 thu mua tại ruộng chỉ còn dao động ở mức 4.800 - 4.900 đồng/kg. Các giống chất lượng cao hơn như OM 18 và Đài Thơm 8 cũng chỉ được giá trên dưới 5.500 đồng/kg.
So với thời điểm đầu tháng 8/2025, mức giá này đã sụt giảm nghiêm trọng. Cụ thể, các giống lúa IR 50404, OM 5451, OM 380 đã "bốc hơi" từ 900 - 1.000 đồng/kg, trong khi OM 18 và Đài Thơm 8 cũng giảm từ 500 - 700 đồng/kg. Đà giảm giá đột ngột này, kết hợp với năng suất thấp của vụ Hè thu và Thu đông sớm, đã giáng một đòn mạnh vào người nông dân, khiến họ rơi vào cảnh thua lỗ dù sản xuất trên đất nhà hay đất thuê.
Câu chuyện của ông Nguyễn Văn Lực ở tỉnh Đồng Tháp là một minh chứng rõ nét. Với vụ lúa Thu đông sớm, năng suất chỉ đạt khoảng 500 kg/công (1.000m²), bán với giá 5.000 đồng/kg, ông thu về vỏn vẹn 2,5 triệu đồng. Ông Lực chua xót cho biết: "Với mức thu nhập này, dù là đất nhà thì mỗi công cũng lỗ ít nhất 500.000 đồng, còn đi thuê đất thì thua lỗ còn nặng hơn". Tương tự, ông Bùi Văn Hải, một nông dân tại tỉnh Tây Ninh, cũng xác nhận gia đình ông đã lỗ khoảng 20 triệu đồng với 2 héc ta lúa trong vụ này. "Chưa năm nào làm lúa lại khó khăn đến vậy", ông Hải chia sẻ. Tình trạng này không phải là cá biệt mà đang diễn ra phổ biến ở nhiều địa phương khác như thành phố Cần Thơ, An Giang và Vĩnh Long.
Không chỉ nông dân, các thương lái cũng đang "ngồi trên đống lửa". Nhiều người đã đặt cọc mua lúa của nông dân từ trước với giá cao hơn nhiều so với giá thị trường hiện tại. Giờ đây, họ đứng trước hai lựa chọn khó khăn: hoặc thương lượng để nông dân chia sẻ rủi ro bằng cách giảm giá bán, hoặc chấp nhận mất trắng số tiền cọc (khoảng 3 triệu đồng/héc ta) để thoát khỏi hợp đồng thua lỗ. Tình hình tiêu thụ cũng vô cùng chậm chạp, nhiều kho lớn ở Đồng Tháp, Cần Thơ đã tạm ngưng thu mua, khiến các giao dịch trên thị trường gần như đóng băng.
Bốn nguyên nhân chính và dự báo thị trường khó khởi sắc
Sự sụt giảm đột ngột của giá lúa gạo ĐBSCL được xác định đến từ bốn nguyên nhân chính. Thứ nhất, và cũng là nguyên nhân có tác động mạnh nhất, là việc Philippines – thị trường chiếm hơn 40% tổng sản lượng xuất khẩu gạo của Việt Nam – thông báo tạm ngưng nhập khẩu trong 60 ngày, bắt đầu từ ngày 1/9. Quyết định này đã ngay lập tức làm giảm sức mua trên thị trường, khiến giá lúa nguyên liệu phục vụ xuất khẩu giảm từ mức trên 8.800 đồng/kg xuống dưới 8.000 đồng/kg.
Thứ hai, chính sách thuế giá trị gia tăng (VAT) mới quy định thương lái mua lúa của nông dân để bán lại cho doanh nghiệp phải chịu mức thuế 5%. Điều này làm tăng chi phí của thương lái, buộc họ phải hạ giá mua vào từ nông dân để đảm bảo lợi nhuận. Thứ ba, dòng lúa giá rẻ từ Campuchia ồ ạt chảy vào thị trường Việt Nam với giá dưới 5.000 đồng/kg đã tạo ra một áp lực cạnh tranh cực lớn, càng kéo giá lúa trong nước đi xuống. Cuối cùng, yếu tố thời tiết với những cơn mưa lớn gần đây làm tăng ẩm độ của lúa, ảnh hưởng đến chất lượng và giá bán.
Nhận định về tương lai, các chuyên gia và doanh nghiệp trong ngành đều không mấy lạc quan. Ông Đinh Minh Tâm, Giám đốc Công ty TNHH Cỏ May, cho rằng giá lúa gạo sắp tới sẽ khó có khả năng phục hồi. Lượng gạo tồn kho trên thế giới hiện rất lớn, và việc Ấn Độ chuẩn bị tung ra thị trường hơn 20.000 tấn gạo sẽ càng làm gia tăng áp lực.
Đồng quan điểm, ông Phạm Thái Bình, Chủ tịch HĐQT Công ty Nông nghiệp công nghệ cao Trung An, khẳng định giá lúa gạo Việt Nam từ nay đến cuối năm rất khó tăng. Nhiều quốc gia nhập khẩu trước đây nay đã tự chủ được phần lớn lương thực. Hơn nữa, nguồn cung trong nước vẫn còn dồi dào khi vụ Hè thu chưa thu hoạch xong và vụ Thu đông sắp tới. Ông Bình nhấn mạnh sự phụ thuộc quá lớn vào thị trường Philippines là một điểm yếu trong chiến lược xuất khẩu cần phải thay đổi.
Rõ ràng, với hàng loạt yếu tố bất lợi cả trong và ngoài nước, ngành hàng lúa gạo miền Tây đang đối mặt với một trong những giai đoạn khó khăn nhất từ trước đến nay, đòi hỏi cần có những giải pháp chiến lược để vượt qua cơn "bĩ cực" này.
