Truy xuất nguồn gốc: "Tấm hộ chiếu" bắt buộc để nâng tầm hàng Việt ra thế giới

Khi công nghệ số trở thành động lực phát triển, truy xuất nguồn gốc được xác định là chìa khóa để giải quyết triệt để vấn nạn hàng giả và nâng cao năng lực cạnh tranh cho hàng Việt.

Trong nhiều năm, thị trường Việt Nam đã phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng niềm tin trầm trọng gây ra bởi vấn nạn hàng giả, hàng kém chất lượng và hàng hóa không rõ nguồn gốc, xuất xứ. Những sản phẩm này với các thủ đoạn tinh vi đã len lỏi vào mọi ngóc ngách của đời sống, từ các khu chợ truyền thống đến những siêu thị hiện đại và cả các sàn thương mại điện tử đang bùng nổ. Thực trạng này không chỉ gây ra thiệt hại kinh tế nặng nề cho các doanh nghiệp làm ăn chân chính mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, quyền lợi và niềm tin của hàng triệu người tiêu dùng.

Trước tình hình cấp bách đó, Chính phủ và các bộ, ngành đã thể hiện quyết tâm mạnh mẽ trong việc lập lại trật tự thị trường, coi đây là một trong những nhiệm vụ trọng tâm. Hàng loạt văn bản chỉ đạo quan trọng đã được ban hành, nổi bật là Chỉ thị số 13 năm 2025 và Công điện số 72 năm 2025 của Thủ tướng Chính phủ, yêu cầu sự vào cuộc đồng bộ, quyết liệt của các lực lượng chức năng từ trung ương đến địa phương. Cụ thể hóa chỉ đạo này, Bộ Công Thương cũng đã ban hành Quyết định số 1398 năm 2025, mở ra kế hoạch cao điểm giám sát, kiểm tra và xử lý nghiêm các hành vi buôn lậu, gian lận thương mại.

Những nỗ lực này đã mang lại kết quả đáng ghi nhận. Chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025, các lực lượng chức năng trên cả nước đã kiểm tra và xử lý hơn 50.000 vụ việc vi phạm. Trong đó, có gần 2.000 vụ buôn bán, vận chuyển hàng cấm; gần 7.000 vụ gian lận thương mại, gian lận thuế; và hơn 1.600 vụ kinh doanh hàng hóa không rõ nguồn gốc xuất xứ. Nhiều vụ việc nghiêm trọng đã bị khởi tố hình sự, tạo ra sức răn đe mạnh mẽ, góp phần làm trong sạch môi trường kinh doanh. Tuy nhiên, cuộc chiến vẫn còn đầy thách thức, đòi hỏi một giải pháp căn cơ và bền vững hơn, không chỉ dựa vào các biện pháp xử lý hành chính.

Công nghệ - Lời giải cho bài toán xuất xứ và hội nhập

Trong bối cảnh mới, khi công nghệ số trở thành động lực phát triển, truy xuất nguồn gốc được xác định là chìa khóa để giải quyết triệt để vấn nạn hàng giả và nâng cao năng lực cạnh tranh cho hàng Việt. Tại Diễn đàn, các chuyên gia và nhà quản lý đều chung một nhận định: định danh và truy xuất nguồn gốc là hai trụ cột của quản lý thị trường hiện đại. Khi hai yếu tố này kết hợp, một "hệ sinh thái quản lý minh bạch" sẽ được hình thành, nơi mọi sản phẩm đều có "chứng minh thư" rõ ràng.

Đối với thị trường xuất khẩu, vai trò của truy xuất nguồn gốc còn mang tính sống còn. Bà Trần Thanh Bình, Trưởng phòng Xuất xứ hàng hóa, Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), cho biết Việt Nam hiện có 19 Hiệp định thương mại tự do (FTA), trong đó 17 FTA đã và đang thực thi. Các FTA này mở ra cánh cửa thị trường rộng lớn với nhiều ưu đãi thuế quan, nhưng để bước qua cánh cửa đó, điều kiện tiên quyết là hàng hóa phải đáp ứng các quy định khắt khe về xuất xứ. Minh bạch hóa nguồn gốc chính là chiến lược giúp doanh nghiệp tận dụng tốt cơ hội từ FTA, tránh được rủi ro bị áp thuế phòng vệ thương mại và xây dựng niềm tin vững chắc tại các thị trường khó tính.

Thực tế đã chứng minh sức mạnh của chiến lược này. Kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam đã tăng trưởng ngoạn mục từ 114,5 tỷ USD năm 2012 lên hơn 405,5 tỷ USD vào năm 2024. Chỉ riêng 8 tháng đầu năm 2025, con số này đã đạt 305,96 tỷ USD, tăng 14,8% so với cùng kỳ. Để duy trì đà tăng trưởng ấn tượng này, việc chuẩn hóa hồ sơ truy xuất là không thể thiếu. Những ví dụ thành công như vải thiều Thanh Hà, rau quả Sơn La, Bắc Ninh xuất khẩu sang Nhật Bản, Singapore nhờ ứng dụng hệ thống iTrace247 công nghệ blockchain là minh chứng rõ nét nhất.

Các diễn giả chia sẻ tại Diễn đàn - Ảnh: BTC

Xây dựng hệ sinh thái minh bạch từ chính sách đến thực tiễn

Nhận thức rõ tầm quan trọng của vấn đề, Bộ Công Thương đang tập trung vào hai hướng đi chiến lược: hoàn thiện hành lang pháp lý và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ. Theo ông Trần Hữu Linh, Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, Bộ đang khẩn trương xây dựng Nghị định về tiêu chí xuất xứ hàng hóa lưu thông trong nước. Khi được ban hành, đây sẽ là căn cứ pháp lý quan trọng để cơ quan chức năng phân biệt hàng thật - giả, hàng Việt Nam - hàng nhập khẩu, bảo vệ doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Song song đó, các giải pháp công nghệ tiên tiến như blockchain, IoT, mã QR, mã số mã vạch GS1 đang được tích cực triển khai. "Chúng tôi hướng tới việc xây dựng một cơ sở dữ liệu tập trung, cho phép các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người tiêu dùng cùng truy cập, tra cứu và giám sát thông tin về sản phẩm," ông Linh chia sẻ. Tầm nhìn này sẽ biến mỗi người tiêu dùng thành một "người giám sát thông minh", chủ động kiểm chứng thông tin sản phẩm và góp phần làm minh bạch thị trường.

Tuy nhiên, công nghệ và chính sách sẽ không thể phát huy hết hiệu quả nếu thiếu sự tham gia của cả cộng đồng. Doanh nghiệp cần xem việc minh bạch hóa là trách nhiệm và là lợi thế cạnh tranh. Người tiêu dùng cần hình thành thói quen chủ động tra cứu thông tin. Và báo chí, truyền thông cần tiếp tục vai trò lan tỏa, hướng dẫn để xây dựng một văn hóa kinh doanh trung thực. Truy xuất nguồn gốc không chỉ là công cụ kỹ thuật, mà chính là chìa khóa mở ra cánh cửa phát triển bền vững, củng cố vững chắc niềm tin vào hàng Việt trên trường quốc tế.

Siết quản lý để bảo đảm chất lượng nông sản xuất khẩu

Nghịch lý nông sản Việt: Chinh phục thế giới, bỏ ngỏ "sân nhà"

Chuyển đổi số và xúc tiến thương mại: Đòn bẩy mới cho nông sản Việt