Thủ tướng nêu 3 cội nguồn sức mạnh chiến lược để ASEAN phát triển bao trùm và bền vững

Thủ tướng Phạm Minh Chính cùng lãnh đạo các nước ASEAN dự Phiên toàn thể và Phiên họp hẹp Hội nghị Cấp cao ASEAN 47 dưới sự chủ trì của Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim - Ảnh: VGP

Tại Phiên toàn thể và Phiên họp hẹp Hội nghị Cấp cao ASEAN diễn ra vào ngày 26/10, dưới sự chủ trì của Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim, các nhà lãnh đạo khu vực đã cùng thảo luận về định hướng tương lai của khối. Hội nghị cũng vinh dự đón tiếp các khách mời đặc biệt là Thủ tướng Canada Mark Carney, Chủ tịch Hội đồng châu Âu Antonio Costa và Giám đốc Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) Kristalina Georgieva. Các khách mời đều chung nhận định về những thách thức toàn cầu nhưng cũng đánh giá rất cao vai trò, vị thế và những thành tựu mà ASEAN đạt được, coi đây là một trong những hình mẫu tiêu biểu của hợp tác đa phương.

ASEAN khẳng định vai trò trung tâm, quyết tâm vượt thách thức hướng tới Tầm nhìn 2045

Trong bối cảnh thế giới đối mặt với nhiều bất ổn, các nhà lãnh đạo ASEAN và các đối tác quốc tế đều công nhận vị thế không thể thiếu của khối. Tổng Giám đốc IMF Kristalina Georgieva đã đưa ra một phân tích đáng chú ý: nếu ASEAN kiên trì cách tiếp cận hiện tại, bao gồm ưu tiên cải cách thể chế, hỗ trợ mạnh mẽ cho kinh tế tư nhân, và tăng cường thương mại nội khối lẫn ngoại khối (đặc biệt là dỡ bỏ hoàn toàn thuế quan), GDP khu vực có thể tăng thêm tới 4,3% và tạo ra 4 triệu việc làm mới. Đây là một minh chứng rõ ràng cho tiềm năng to lớn nếu khối tiếp tục con đường hội nhập sâu rộng.

Các nhà Lãnh đạo ASEAN chia sẻ đánh giá cao những kết quả quan trọng mà Malaysia đạt được trong năm Chủ tịch 2025, đặc biệt trong nỗ lực hướng tới một Cộng đồng bền vững và bao trùm. Những thành tựu cụ thể như việc ký Nghị định thư nâng cấp Hiệp định khu vực thương mại tự do ASEAN-Trung Quốc 3.0 và việc thúc đẩy Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) được xem là những bước tiến vững chắc trong việc thúc đẩy tự do thương mại, lưu chuyển vốn và nhân lực.

Tuy nhiên, các nhà lãnh đạo cũng không né tránh việc nhìn thẳng vào thực tế khó khăn. Hàng loạt thách thức và nguy cơ phi truyền thống đang hiện hữu, đòi hỏi sự chung tay xử lý cấp bách. Biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh vẫn là những mối đe dọa thường trực. Tội phạm xuyên quốc gia, đặc biệt là tội phạm mạng và ma túy, ngày càng trở nên tinh vi. Các bất cập xã hội như nghèo đói, bất bình đẳng và khoảng cách giàu nghèo gia tăng đang bào mòn sự phát triển bền vững của các quốc gia.

Trước tình hình đó, các Nhà Lãnh đạo đã tái khẳng định quyết tâm thực hiện hiệu quả Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045. Mục tiêu tối thượng là xây dựng một Cộng đồng ASEAN đoàn kết, tự cường, năng động, và luôn đặt người dân ở vị trí trung tâm. Để làm được điều này, ASEAN thống nhất tiếp tục dành ưu tiên cho hợp tác thu hẹp khoảng cách phát triển – một yếu tố then chốt để đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau. Song song đó, khối sẽ đẩy mạnh phát triển bao trùm và bền vững, tăng tốc quá trình chuyển đổi số và xử lý triệt để các thách thức từ biến đổi khí hậu. Tất cả những nỗ lực này nhằm nâng cao sức chống chịu tập thể cho toàn khu vực.

Về phương diện chiến lược, các Nhà Lãnh đạo nhấn mạnh ASEAN bắt buộc phải duy trì đoàn kết, phát huy vai trò trung tâm và dẫn dắt để tiếp tục là mỏ neo cho hoà bình, ổn định ở khu vực. Khối cũng cam kết tiếp tục làm sâu sắc hơn nữa các quan hệ đối tác hiện có, đồng thời tích cực xem xét, mở rộng quan hệ với các đối tác mới có tiềm năng. Trên trường quốc tế, ASEAN sẽ tiếp tục là tiếng nói mạnh mẽ đề cao chủ nghĩa đa phương, thúc đẩy đối thoại, hợp tác và xây dựng lòng tin.

Về các vấn đề cụ thể trong khu vực, hội nghị đã ghi nhận những điểm sáng và cả những quan ngại. Các nước hoan nghênh việc Campuchia và Thái Lan ký thoả thuận hoà bình, khẳng định sẽ tích cực hỗ trợ triển khai. Vấn đề Myanmar tiếp tục là một phép thử. Các nước đánh giá cao nỗ lực của Chủ tịch Malaysia trong việc thúc đẩy thực thi Đồng thuận 5 điểm (5PC), và nhất trí rằng đây tiếp tục là định hướng chính, trong đó ưu tiên hàng đầu là ngừng bắn, chấm dứt bạo lực, nối lại đối thoại và triển khai viện trợ nhân đạo. Đặc biệt, hội nghị cũng chào đón Timor-Leste, khẳng định sẽ tiếp tục ủng hộ và hỗ trợ thành viên thứ 11 này hoàn thành các nghĩa vụ, hội nhập đầy đủ và hiệu quả.

Một trong những vấn đề nóng nhất là Biển Đông. Trước bối cảnh tình hình tiếp tục có những diễn biến, sự cố phức tạp, các nước một lần nữa nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì đoàn kết, thống nhất và lập trường chung của ASEAN. Khối khẳng định nỗ lực thực hiện đầy đủ, hiệu quả Tuyên bố về Ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) và quyết tâm sớm đạt được Bộ Quy tắc ứng xử (COC) hiệu lực, thực chất, phù hợp với luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước Luật biển 1982 (UNCLOS 1982).

3 cội nguồn sức mạnh và lập trường của Việt Nam tại Hội nghị

Các nhà lãnh đạo ASEAN nhấn mạnh tầm quan trọng và quyết tâm thực hiện hiệu quả Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045 và các kế hoạch chiến lược đã thông qua - Ảnh: VGP

Đóng góp vào thành công chung của hội nghị, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã có bài phát biểu sâu sắc, chúc mừng Malaysia về những thành tựu trong năm Chủ tịch ASEAN 2025, năm mở đầu quan trọng cho chặng đường hiện thực hoá Tầm nhìn 2045. Thủ tướng cũng nhiệt liệt chúc mừng Timor-Leste chính thức trở thành thành viên thứ 11 của đại gia đình ASEAN. Ông tin tưởng sự kiện này sẽ khơi dậy niềm tin mới, khí thế mới và tạo động lực mới cho sự phát triển của Hiệp hội, đồng thời khẳng định Việt Nam sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm để Timor-Leste hội nhập sâu rộng, trong đó có hợp tác thu hẹp khoảng cách phát triển.

Trọng tâm bài phát biểu của Thủ tướng Phạm Minh Chính là lời nhấn mạnh: "bao trùm và bền vững" chính là lựa chọn và yêu cầu chiến lược của ASEAN trong một thế giới đầy biến động và bất định. Để hiện thực hoá mục tiêu này, Thủ tướng đề nghị ASEAN cần phát huy mạnh mẽ ba cội nguồn sức mạnh chiến lược.

Thứ nhất, củng cố sức mạnh đoàn kết và thống nhất. Đây là cội nguồn sức mạnh nền tảng, là "chất kết dính" truyền thống của ASEAN. Thủ tướng nhấn mạnh, chỉ khi đoàn kết, ASEAN mới có thể nâng cao sức mạnh tổng hợp, tạo ra tiếng nói chung có trọng lượng trên trường quốc tế. Sự thống nhất này là điều kiện tiên quyết để triển khai đồng bộ và hiệu quả các chiến lược, kế hoạch hành động mà Cộng đồng đã đề ra, từ kinh tế, văn hóa-xã hội đến chính trị-an ninh.

Thứ hai, phát huy sức sống năng động, tự chủ, tự cường. Cội nguồn sức mạnh này thể hiện năng lực nội tại và khả năng thích ứng của khối. Thủ tướng đã phân tích sâu vào nhiều khía cạnh. Về kinh tế, ASEAN cần củng cố liên kết nội khối, chủ động nâng cao tỷ trọng thương mại và đầu tư trong chính các nước thành viên, song song với việc mở rộng các khuôn khổ hợp tác khu vực và liên khu vực. Về kết nối, khối cần liên kết chặt chẽ các chuỗi cung ứng, đảm bảo sự vận hành thông suốt ngay cả khi đối mặt với khủng hoảng. Đặc biệt, Thủ tướng nhấn mạnh việc ASEAN phải đi đầu trong việc kết nối các mô hình kinh tế mới của tương lai, bao gồm kinh tế xanh, kinh tế số, kinh tế tuần hoàn và kinh tế sáng tạo. Về an ninh phi truyền thống, sự tự cường thể hiện qua nỗ lực đoàn kết đẩy lùi ma tuý và tội phạm mạng. Cuối cùng, sự tự cường còn là kết nối chặt chẽ hơn nữa các không gian phát triển, từ cấp tiểu vùng đến liên vùng, để kiến tạo một mạng lưới kinh tế mở, năng động và bao trùm. Thủ tướng nhấn mạnh vai trò của hợp tác CLMV (Campuchia, Lào, Myanmar, Việt Nam) và thông báo Việt Nam sẽ giữ vai trò Chủ tịch Hội nghị Cấp cao CLMV vào năm 2026.

Thứ ba, nỗ lực kiến tạo sức bật đổi mới và sáng tạo. Đây là cội nguồn sức mạnh mang tính đột phá, quyết định khả năng cạnh tranh của ASEAN trong kỷ nguyên 4.0. Thủ tướng đề nghị ASEAN cần khẩn trương hoàn tất các khuôn khổ hợp tác mới, mang tính nền tảng như Hiệp định khung Kinh tế số ASEAN và Kế hoạch Tổng thể Số ASEAN. Cùng với đó, khối phải đẩy mạnh hợp tác về phát triển hạ tầng dữ liệu và thiết lập cơ chế quản trị dữ liệu xuyên biên giới – một vấn đề cốt lõi của kinh tế số. Thủ tướng cũng kêu gọi khuyến khích mạnh mẽ tinh thần khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo trong cộng đồng doanh nghiệp và người dân, đồng thời nghiên cứu việc thành lập một Mạng lưới các trung tâm đổi mới sáng tạo ASEAN để chia sẻ tri thức và nguồn lực.

Để thúc đẩy những ý tưởng này, Thủ tướng Phạm Minh Chính thông báo Việt Nam sẽ tổ chức Diễn đàn Tương lai ASEAN lần thứ ba vào năm 2026, với kỳ vọng đây sẽ là nơi ươm mầm và nuôi dưỡng những hạt giống ý tưởng cho một tương lai bao trùm và bền vững của khu vực.

Trong bối cảnh phức tạp của khu vực và thế giới, Thủ tướng tái khẳng định ưu tiên hàng đầu của ASEAN là không ngừng nỗ lực góp phần duy trì môi trường hoà bình, an ninh, ổn định và phát triển. Đối với vấn đề Biển Đông, ông đề nghị ASEAN nỗ lực hơn nữa để giữ vững đoàn kết, thống nhất và kiên trì lập trường nguyên tắc, nhất quán, đề cao tuân thủ luật pháp quốc tế, đặc biệt là UNCLOS 1982. Đồng thời, thúc đẩy các bên liên quan sớm đạt được Bộ Quy tắc ứng xử (COC) hiệu lực, thực chất.

Thủ tướng cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của văn hoá đối thoại và hợp tác, giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hoà bình trên cơ sở Hiến chương ASEAN, Hiệp ước TAC và luật pháp quốc tế. Về tình hình Myanmar, Thủ tướng coi đây là phép thử cho uy tín và năng lực xử lý khủng hoảng của ASEAN, đề nghị khối can dự tích cực hơn nữa để thúc đẩy ngừng bắn, đối thoại, tạo nền tảng thuận lợi cho một cuộc tổng tuyển cử dân chủ, công bằng và bao trùm. Cuối cùng, Thủ tướng bày tỏ tin tưởng vào Philippines, Chủ tịch ASEAN 2026, và khẳng định Việt Nam sẽ hợp tác chặt chẽ để Philippines hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ của mình.

Thủ tướng tới Malaysia, bắt đầu chuyến công tác dự Hội nghị Cấp cao ASEAN 47

Thủ tướng Phạm Minh Chính bắt đầu các hoạt động tại Hội nghị Cấp cao ASEAN 47