| Hồng giòn Mộc Châu – Đặc sản vàng của cao nguyên Sơn La Đồi sim tím Suối Bon – Thiên đường săn mây giữa đại ngàn Sơn La Cà phê vào vụ, giá cao kỷ lục, nhà vườn Sơn La phấn khởi |
 |
| Sơn La có tiềm năng và lợi thế để phát triển các sản phẩm nông nghiệp và các sản phẩm OCOP. |
Chuẩn hóa vùng nguyên liệu tạo nền tảng phát triển bền vững
Là tỉnh miền núi có điều kiện tự nhiên đa dạng, đất đai màu mỡ, khí hậu ôn hòa, Sơn La có nhiều lợi thế phát triển nông nghiệp, đặc biệt là cây ăn quả và cây lâm nghiệp. Tuy nhiên, trong nhiều năm, sản xuất của tỉnh vẫn chủ yếu mang tính nhỏ lẻ, tự phát, thiếu liên kết chuỗi và chưa được chuẩn hóa theo tiêu chuẩn quốc tế.
Nhằm khắc phục tình trạng đó, từ năm 2022, Sơn La đã triển khai đề án “Thí điểm xây dựng vùng nguyên liệu nông, lâm sản đạt chuẩn”. Đây được xem là bước chuyển căn bản trong tư duy phát triển nông nghiệp xanh, hữu cơ và bền vững, hướng đến mục tiêu nâng cao chất lượng, giá trị và khả năng cạnh tranh của nông sản địa phương trên thị trường quốc tế.
Theo ông Nguyễn Thành Công – Phó Chủ tịch UBND tỉnh Sơn La, việc chuẩn hóa vùng nguyên liệu không chỉ là nhiệm vụ sản xuất, mà còn là giải pháp chiến lược để xây dựng thương hiệu nông sản Sơn La vững mạnh, gắn với chuỗi giá trị bền vững. Hàng nghìn hộ dân, hợp tác xã và doanh nghiệp được lựa chọn tham gia đề án, tập trung vào các loại cây trồng thế mạnh như xoài, nhãn, chanh leo, mận, dứa và cây lâm nghiệp ngắn ngày.
Sau ba năm triển khai, vùng nguyên liệu nông, lâm sản đạt chuẩn tại Sơn La đã hình thành rõ nét. Toàn tỉnh quy hoạch và phát triển hơn 10.000 ha vùng nguyên liệu, trong đó nhiều diện tích đã được cấp mã số vùng trồng phục vụ xuất khẩu sang các thị trường khó tính như Trung Quốc, Hàn Quốc và EU. Cùng với đó, hạ tầng phục vụ sản xuất được đầu tư đồng bộ, gồm đường giao thông nội vùng, hệ thống thủy lợi, kho bảo quản, xưởng sơ chế và trung tâm thu mua, giúp giảm chi phí vận chuyển và nâng cao hiệu quả tiêu thụ nông sản.
Song song, Sơn La chú trọng củng cố hệ thống khuyến nông và hợp tác xã – những “cầu nối” giữa nông dân và doanh nghiệp. Các tổ khuyến nông cộng đồng đảm nhiệm vai trò hướng dẫn, giám sát quy trình sản xuất, còn hợp tác xã chịu trách nhiệm tổ chức sản xuất, kiểm soát chất lượng đầu vào – đầu ra. Tỉnh Sơn La cũng đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong quản lý vùng trồng: ghi chép điện tử, quét mã QR truy xuất nguồn gốc, theo dõi sản lượng theo thời gian thực, góp phần minh bạch thông tin và tạo niềm tin với doanh nghiệp, người tiêu dùng.
Đáng chú ý, sự chuyển biến lớn nhất đến từ nhận thức của người nông dân. Họ không còn sản xuất theo kinh nghiệm mà đã tuân thủ nghiêm quy trình kỹ thuật, áp dụng các tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP, hữu cơ hoặc tương đương. Nhờ đó, sản phẩm nông nghiệp Sơn La ngày càng có chất lượng đồng đều, đảm bảo an toàn thực phẩm và đủ điều kiện chinh phục các thị trường xuất khẩu khó tính.
Liên kết chuỗi giá trị gia tăng thương hiệu nông sản Sơn La
 |
| Với định hướng phát triển bài bản, Sơn La đang từng bước xây dựng hình ảnh địa phương tiên phong trong chuẩn hóa vùng nguyên liệu. |
Cùng với việc chuẩn hóa vùng nguyên liệu, Sơn La tập trung xây dựng chuỗi liên kết chặt chẽ giữa nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp chế biến và nhà phân phối. Toàn tỉnh hiện có hàng trăm hợp tác xã nông nghiệp hoạt động hiệu quả, trong đó nhiều đơn vị đã ký kết hợp đồng bao tiêu sản phẩm với doanh nghiệp lớn, tạo sự ổn định cho đầu ra và giảm rủi ro về giá cả thị trường.
Nhờ mô hình liên kết này, chi phí đầu vào được tối ưu, tổn thất sau thu hoạch giảm từ 5–10%, trong khi giá trị sản phẩm tăng trung bình 15–20%. Đây là minh chứng cho hiệu quả rõ rệt của việc tổ chức sản xuất theo chuỗi giá trị, giúp nông dân tăng thu nhập và doanh nghiệp chủ động được nguồn nguyên liệu ổn định, đạt chuẩn xuất khẩu. Bên cạnh sản xuất, Sơn La còn đẩy mạnh phát triển công nghiệp chế biến sâu.
Nhiều doanh nghiệp đã đầu tư nhà máy chế biến nông sản theo hướng hiện đại như sấy khô, ép nước, sản xuất tinh dầu… giúp kéo dài thời gian bảo quản, đa dạng sản phẩm và gia tăng giá trị kinh tế. Tỉnh cũng tích cực xúc tiến thương mại, kết nối tiêu thụ sản phẩm với hệ thống siêu thị lớn, sàn thương mại điện tử và các thị trường xuất khẩu tiềm năng. Hiệu quả của đề án thể hiện rõ qua những con số ấn tượng.
Trong 9 tháng năm 2025, toàn tỉnh tiêu thụ hơn 460.000 tấn quả, đạt trên 90% kế hoạch năm, thu gần 4.500 tỷ đồng. Nhiều sản phẩm chủ lực như xoài, nhãn, mận, chuối… được tiêu thụ ổn định trong nước và xuất khẩu sang các thị trường lớn. Hàng loạt sản phẩm đã được chứng nhận OCOP, đạt chuẩn xuất khẩu, góp phần khẳng định thương hiệu nông sản Sơn La trên bản đồ nông nghiệp Việt Nam và thế giới. Không chỉ mang lại giá trị kinh tế, mô hình vùng nguyên liệu chuẩn còn tạo tác động xã hội tích cực.
Thu nhập của người dân tăng gấp 1,5–2 lần so với trước, tỷ lệ hộ nghèo ở các huyện miền núi giảm mạnh. Đồng thời, ý thức về sản xuất an toàn, bảo vệ môi trường được nâng cao; nhiều phụ nữ tham gia hợp tác xã giữ vai trò chủ lực trong khâu chế biến và tiêu thụ sản phẩm, góp phần thúc đẩy bình đẳng giới trong phát triển nông nghiệp nông thôn. Với định hướng phát triển bài bản, Sơn La đang từng bước xây dựng hình ảnh địa phương tiên phong trong chuẩn hóa vùng nguyên liệu, hình thành chuỗi giá trị bền vững và khẳng định thương hiệu nông sản Việt trên thị trường quốc tế.
