| Hồ tiêu, thanh long chờ 'thông quan' vì vướng mắc giữa luật và thông tư Thanh long xuất khẩu lao dốc, hàng trăm tấn ùn ứ vì vướng thủ tục Thanh long Bình Thuận trên hành trình chinh phục toàn cầu |
 |
| 23 thùng thanh long bị phía đối tác bên kia cửa khẩu trả lại. |
Khó khăn của tài xế tại cửa khẩu
Những ngày gần đây, nhiều tài xế container tại Việt Nam đã lên tiếng về việc bị giữ xe và ép bồi thường vô lý khi vận chuyển thanh long sang Trung Quốc qua cửa khẩu Tân Thanh. Điển hình là ông Hà Ngọc Duyên (SN 1984, quê Gia Lai), tài xế cho một chủ hàng ở Lâm Đồng, đã gửi đơn trình báo tới Công an tỉnh Lâm Đồng, Viện Kiểm sát và các cơ quan báo chí về việc bị chiếm giữ xe và yêu cầu bồi thường hơn 200 triệu đồng sau chuyến hàng.
Theo ông Hà Ngọc Duyên, ngày 20/9, ông điều khiển xe container của bà Huỳnh Thị Phúc (phường Phú Thủy, Lâm Đồng) đến bốc 1.352 thùng thanh long tại vựa Bình Thuận Phát (xã Tuyên Quang, Lâm Đồng), do bà Phạm Oanh làm chủ. Lô hàng được vận chuyển ra cửa khẩu Tân Thanh với giá cước 120 triệu đồng, trong đó 40 triệu đồng đã được tạm ứng.
Ngày 26/9, khi xe tới cửa khẩu, phía thương lái Trung Quốc do bà Hằng đại diện từ chối nhận hàng với lý do “vàng cháy” và yêu cầu bốc hàng ngược lại container. Một tuần sau, khi xe chạy lạnh và không có tài xế, phía thương lái âm thầm bốc đi, chỉ để lại 23 thùng. Bà Hằng lý giải việc bốc lại là để cứu xe hàng không bị đổ bỏ. Tuy nhiên, nhà xe khẳng định ngay khi hàng tới cửa khẩu, họ đã đề nghị kiểm tra và loại bỏ thùng hỏng, nhưng thương lái không đồng ý và ép bồi thường 230 triệu đồng sau khi lô hàng đã được đưa vào nội địa.
Ông Duyên nhấn mạnh, số hàng hư hỏng chỉ chiếm 23 thùng trong tổng số 1.352 thùng, phần lớn đã được tiêu thụ. Các cuộc gọi đến vựa và môi giới tên Sơn không được giải quyết; thậm chí, bà Oanh thách thức: “muốn kiện đâu thì kiện”. Ông nghi ngờ có sự núp bóng của người nước ngoài trong hoạt động mua bán nông sản, bởi hợp đồng đứng tên bà Oanh nhưng bà nói làm thuê cho “ông chủ Trung Quốc”.
Tình trạng này không phải mới xuất hiện. Trước đó, nhiều tài xế đã phản ánh bị giữ xe, ép đền hàng hoặc bị đe dọa. Ông N.Q.L., chủ xe container ở Bình Thuận, nhận định: “Chở hàng đi cửa khẩu giờ như đánh bạc. Nếu gặp đầu mối uy tín thì không sao, còn trúng phải đường dây cò mồi, lái xe dễ bị sập bẫy, mất trắng.” Các hiệp hội vận tải chỉ ra rằng, lỗ hổng pháp lý tại biên giới và sự phụ thuộc vào “cò hàng”, “cò container” khiến nhiều tài xế và doanh nghiệp nhỏ lâm cảnh dở khóc dở cười, thậm chí phải cắm sổ đỏ hoặc vay ngân hàng mua xe nhưng vẫn bị giữ cả tháng, mất vốn và uy tín.
Áp lực từ việc phải trả các khoản chi phí không chính thức, cạnh tranh quyết liệt khi mùa vụ tăng cao và sự thiếu minh bạch trong hợp đồng khiến các tài xế rơi vào trạng thái căng thẳng kéo dài. Nhiều lần, họ phải chờ đợi hàng giờ chỉ để thông quan, trong khi giá trị thanh long giảm đáng kể. Không chỉ tài xế, nông dân và nhà xuất khẩu cũng chịu ảnh hưởng do hệ thống phức tạp với nhiều mối liên hệ giữa nông dân, nhà xuất khẩu và đầu nậu.
Giải pháp cho ngành vận tải thanh long
 |
| Chỉ khi có sự phối hợp đồng bộ, các khiếu nại của tài xế và nỗi lo của nông dân mới được giải quyết triệt để. |
Để giải quyết triệt để tình trạng tài xế container bị “bẫy” khi chở thanh long qua cửa khẩu, các cơ quan nhà nước cần vào cuộc mạnh mẽ hơn, với những quy định rõ ràng về xử lý hành vi tiêu cực tại cửa khẩu và hỗ trợ tài xế trong vận chuyển hàng hóa. Sự minh bạch này sẽ giúp giảm gánh nặng tài chính và tạo môi trường kinh doanh lành mạnh. Bên cạnh đó, việc tổ chức hội thảo, gặp gỡ đối thoại giữa tài xế, nông dân và chính quyền địa phương là giải pháp khả thi.
Qua đó, nông dân sẽ hiểu rõ những khó khăn mà tài xế gặp phải, đồng thời tài xế nắm bắt tình hình thị trường, giá trị hàng hóa và các yêu cầu thông quan một cách rõ ràng. Những buổi đối thoại còn giúp xây dựng niềm tin và hợp tác giữa các bên, giảm thiểu rủi ro và tranh chấp. Một giải pháp dài hạn là cải cách toàn diện từ khâu sản xuất, thu hoạch đến vận chuyển và xuất khẩu thanh long. Việc chuẩn hóa hợp đồng, minh bạch trách nhiệm các bên và kiểm soát chặt chẽ khâu vận chuyển sẽ hạn chế rủi ro cho tài xế và doanh nghiệp, đồng thời nâng cao uy tín xuất khẩu thanh long Việt Nam.
Công nghệ thông tin cũng có thể đóng vai trò quan trọng, với hệ thống quản lý vận tải trực tuyến giúp giám sát lộ trình, tình trạng hàng hóa và thời gian thông quan. Hệ thống này giảm thiểu tình trạng “cò mồi” và các khoản chi phí không chính thức, đồng thời hỗ trợ tài xế và nhà xuất khẩu cập nhật thông tin kịp thời. Các hiệp hội vận tải hàng hóa, doanh nghiệp xuất khẩu và cơ quan quản lý nên phối hợp xây dựng bộ tiêu chuẩn minh bạch trong vận chuyển hàng hóa, từ đó giảm thiểu rủi ro và tăng tính cạnh tranh cho ngành.
Chỉ khi có sự phối hợp đồng bộ, các khiếu nại của tài xế và nỗi lo của nông dân mới được giải quyết triệt để. Với những giải pháp này, ngành xuất khẩu thanh long có thể phát triển bền vững, giảm thiểu tình trạng tài xế bị ép bồi thường, nâng cao uy tín và bảo vệ lợi ích của nông dân, doanh nghiệp và toàn bộ chuỗi vận chuyển. Hiện, Công an tỉnh Lâm Đồng đã mời đại diện vựa, chủ xe và tài xế để làm rõ các tố cáo, thể hiện sự vào cuộc của cơ quan chức năng nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho các bên liên quan.
