Ngăn lẩn tránh phòng vệ thương mại, giữ vững uy tín hàng Việt

Công tác cảnh báo sớm đang được đẩy mạnh nhằm tránh rủi ro về phòng vệ thương mại.

Lẩn tránh phòng vệ thương mại là nguy cơ hàng Việt

Theo thống kê của Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương), đến hết tháng 6/2025, đã có 6 quốc gia tiến hành 39 vụ điều tra chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại đối với hàng hóa Việt Nam. Trong đó, Hoa Kỳ dẫn đầu với 22 vụ, tiếp theo là EU và Thổ Nhĩ Kỳ với 7 vụ mỗi nước, Brazil, Canada và Nam Phi mỗi nước 1 vụ.

Các vụ việc tập trung vào những ngành xuất khẩu có kim ngạch lớn và tốc độ tăng trưởng đột biến như thép, gỗ, pin năng lượng mặt trời, nhôm, lốp ô tô, sơ mi rơ moóc… Đây đều là những sản phẩm đang chịu biện pháp phòng vệ thương mại tại một số quốc gia và bị cáo buộc lẩn tránh thông qua Việt Nam.

Chẳng hạn, kim ngạch xuất khẩu pin năng lượng mặt trời sang một số thị trường tăng hơn 100% so với cùng kỳ năm trước, khiến nguy cơ bị điều tra ngày càng cao. Cục Phòng vệ thương mại cảnh báo, các hành vi lẩn tránh và gian lận xuất xứ không chỉ làm tổn hại uy tín hàng Việt trên trường quốc tế mà còn đe dọa sự phát triển bền vững của hoạt động xuất khẩu.

Nếu không được kiểm soát, Việt Nam có thể mất vị thế đáng tin cậy trong chuỗi cung ứng toàn cầu, tăng nguy cơ bị áp thuế, mất thị trường và chịu các biện pháp kiểm soát ngặt nghèo từ nước nhập khẩu. Trong bối cảnh dịch chuyển đầu tư, sản xuất từ các quốc gia đang bị áp thuế sang Việt Nam, việc kiểm soát hành vi lẩn tránh càng trở nên cấp thiết.

Chuyên gia thương mại nhận định, nếu không quản lý tốt, Việt Nam có thể trở thành “điểm trung chuyển” bất hợp pháp, ảnh hưởng lâu dài đến uy tín hàng hóa quốc gia. Trên thực tế, Chính phủ Việt Nam đã ban hành Quyết định 824/QĐ-TTg (ngày 4/7/2019) về tăng cường quản lý nhà nước chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại và gian lận xuất xứ, tiếp theo là Nghị quyết 119/NQ-CP (31/12/2019) về các biện pháp cấp bách. Các văn bản này tạo định hướng thống nhất cho bộ, ngành và địa phương trong công tác phòng ngừa và xử lý vi phạm, khẳng định quyết tâm của Việt Nam trong đấu tranh chống gian lận xuất xứ.

Giải pháp đồng bộ bảo vệ uy tín hàng hóa

Nhiều sản phẩm như gỗ dán, tủ gỗ, thép, đệm mút, pin năng lượng mặt trời, nhôm, lốp ô tô… đã thực sự bị nước ngoài điều tra sau khi được cảnh báo.

Sau 6 năm triển khai, Đề án 824 ghi nhận nhiều kết quả tích cực trên các phương diện: hoàn thiện thể chế, cảnh báo sớm, phối hợp liên ngành, nâng cao nhận thức và hỗ trợ doanh nghiệp. Hệ thống pháp luật liên quan đã được hoàn thiện với sự tham gia của Bộ Công Thương, Bộ Tài chính, Bộ Công an… Nhiều văn bản quan trọng được ban hành hoặc sửa đổi như: Nghị định 128/2020/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan; Thông tư 33/2023/TT-BTC quy định xác định xuất xứ hàng hóa xuất nhập khẩu.

Các văn bản này tạo hành lang pháp lý rõ ràng, đồng bộ, nâng cao hiệu lực kiểm tra, xác minh và xử lý các hành vi gian lận xuất xứ, lẩn tránh phòng vệ thương mại. Nhờ đó, doanh nghiệp có cơ sở pháp lý vững chắc để thực hiện xuất khẩu minh bạch và an toàn. Đặc biệt, Bộ Công Thương đã vận hành Hệ thống cảnh báo sớm về phòng vệ thương mại, định kỳ cập nhật danh sách mặt hàng có nguy cơ cao bị điều tra, gửi tới cơ quan quản lý, hiệp hội và doanh nghiệp để theo dõi.

Nhiều sản phẩm như gỗ dán, tủ gỗ, thép, đệm mút, pin năng lượng mặt trời, nhôm, lốp ô tô… đã thực sự bị nước ngoài điều tra sau khi được cảnh báo. Hệ thống cảnh báo không chỉ giúp cơ quan quản lý chủ động kiểm tra mà còn tạo cơ hội cho doanh nghiệp rà soát hồ sơ, quy trình sản xuất, điều chỉnh chuỗi cung ứng và chuẩn bị chứng từ xuất xứ đầy đủ. Chuyên gia thương mại nhận định, công tác cảnh báo sớm góp phần giảm rủi ro bị áp thuế, giảm chi phí không cần thiết, đồng thời nâng cao uy tín của hàng Việt trên thị trường quốc tế.

Để tiếp tục phát huy hiệu quả, Cục Phòng vệ thương mại đề xuất các nhóm giải pháp đồng bộ: Hoàn thiện pháp luật: rà soát, sửa đổi quy định về phòng vệ thương mại, quy tắc xuất xứ, ghi nhãn và xử lý vi phạm hành chính. Phát triển cảnh báo sớm: nâng cấp hệ thống tự động hóa, tích hợp dữ liệu xuất khẩu, thuế quan, lịch sử điều tra. Nâng cao năng lực địa phương: tăng tần suất kiểm tra thực tế, đặc biệt với doanh nghiệp trong danh sách cảnh báo hoặc có hoạt động gia công đơn giản.

Hỗ trợ doanh nghiệp: phổ biến kiến thức chuyên sâu, tập huấn theo ngành hàng, tư vấn trực tiếp. Khuyến khích tuân thủ: doanh nghiệp chủ động rà soát chuỗi cung ứng, hồ sơ kỹ thuật, quy trình sản xuất, tuyệt đối không tham gia hành vi gian lận hay chuyển tải bất hợp pháp. Những giải pháp này giúp bảo vệ uy tín hàng hóa Việt Nam, nâng cao năng lực cạnh tranh, tạo môi trường xuất khẩu minh bạch và bền vững, đồng thời củng cố niềm tin của các đối tác quốc tế vào hàng hóa Việt Nam.

Costco nhập khẩu hàng Việt: Cơ hội hợp tác chiến lược trị giá 1 tỷ USD

Hiệp định thương mại tự do mở rộng cửa cho hàng Việt vào EU

Chìa khóa số mở lối đưa hàng Việt vươn ra thế giới

Thị trường chứng khoán Việt Nam được nâng hạng: Thủ tướng chỉ đạo loạt nhiệm vụ cấp bách

Truy xuất nguồn gốc: "Tấm hộ chiếu" bắt buộc để nâng tầm hàng Việt ra thế giới