| Vụ sản xuất sữa bột giả: Hiệp hội sữa Việt Nam đề nghị 4 bộ vào cuộc Xây dựng chuỗi giá trị bền vững cho ngành sữa Việt Nam |
 |
Với dư địa phát triển khổng lồ, ngành sữa Việt Nam được kỳ vọng sẽ trở thành một ngành kinh tế chủ lực với mục tiêu tăng trưởng đầy tham vọng. Ảnh: VGP/Viên An |
Tại hội thảo "Phát triển ngành sữa Việt Nam giai đoạn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045" do Bộ Công Thương và Hiệp hội Sữa Việt Nam tổ chức, vấn đề này đã được các chuyên gia và nhà quản lý mổ xẻ một cách thẳng thắn. Thực trạng cho thấy, khi hành lang pháp lý chưa theo kịp thực tế, cả thị trường đang phải đối mặt với một sự mơ hồ không đáng có, ảnh hưởng trực tiếp đến niềm tin và sự phát triển bền vững của toàn ngành.
"Quy chuẩn 15 năm tuổi" và sự hoang mang trên nhãn sữa
Nút thắt lớn nhất kìm hãm sự minh bạch của thị trường sữa, theo nhiều chuyên gia, nằm ở hệ thống tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (TCVN, QCVN). Ông Trương Thanh Hoài - Thứ trưởng Bộ Công Thương - thẳng thắn nhìn nhận rằng Bộ Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về các sản phẩm sữa dạng lỏng do Bộ Y tế ban hành từ năm 2010 đến nay đã bộc lộ nhiều hạn chế, lạc hậu và chưa thật sự khoa học. Tương tự, nhiều TCVN về sữa cũng được ban hành cách đây gần 15 năm, không còn tương thích với công nghệ sản xuất, bao bì và các phương pháp thử nghiệm hiện đại.
Sự lạc hậu này đã trực tiếp tạo ra một “vùng xám” trên thị trường. TS Nguyễn Xuân Dương, Chủ tịch Hiệp hội Chăn nuôi Việt Nam, khẳng định hệ thống này "chưa rõ ràng, dễ gây lẫn lộn giữa sữa tươi và sữa nước". Điều này làm người tiêu dùng rơi vào thế khó. Khi đứng trước các kệ hàng, họ đối mặt với ma trận tên gọi và không có đủ cơ sở rõ ràng để phân biệt đâu là sản phẩm được chế biến từ 100% sữa tươi nguyên liệu, đâu là sản phẩm sữa hoàn nguyên pha lại từ sữa bột.
Hệ quả trực tiếp là nhận thức tiêu dùng của người dân còn rất mơ hồ và chưa đầy đủ về giá trị dinh dưỡng thật sự của các sản phẩm sữa. Trong khi ở nhiều quốc gia, sữa tươi được xem là thức uống hàng ngày với giá cả phải chăng, thì tại Việt Nam, cuộc tranh cãi về việc có nên sử dụng sữa thường xuyên hay không vẫn còn tồn tại. Theo ông Dương, chính sự nhiễu loạn thông tin này đã khiến người sử dụng sữa hiện nay chủ yếu là các nhóm đặc thù như trẻ nhỏ, người già, người bệnh, còn người trưởng thành khỏe mạnh lại rất ít quan tâm. Đây là một sự lãng phí tiềm năng cực lớn, bởi mức tiêu thụ sữa bình quân của Việt Nam mới chỉ đạt 26-28 lít/người/năm, quá khiêm tốn so với Thái Lan (35 lít), Singapore (45 lít) hay châu Âu (80-100 lít).
Thương hiệu chân chính "tự bơi" và lời hứa về một hành lang pháp lý mới
 |
| Thứ trưởng Bộ Công Thương Trương Thanh Hoài chia sẻ tại hội thảo. Ảnh: T.H |
Sự thiếu minh bạch của thị trường không chỉ gây khó cho người tiêu dùng mà còn tạo ra một môi trường cạnh tranh không công bằng, đẩy gánh nặng lên vai các doanh nghiệp đầu tư bài bản. Khi các quy định còn mập mờ, những doanh nghiệp nhỏ có thể không mặn mà với việc thu mua sữa tươi nội địa vốn đòi hỏi chi phí đầu tư, bảo quản và vận chuyển cao. Điều này buộc các tập đoàn lớn, tâm huyết như Vinamilk hay NutiFood phải "tự nuôi bò để đỡ ngành". Họ phải đổ nguồn vốn khổng lồ để xây dựng các trang trại công nghệ cao, phát triển vùng nguyên liệu và chủ động nguồn cung để đảm bảo chất lượng sản phẩm. Đây là một nỗ lực đáng ghi nhận, nhưng nó cũng phản ánh một nghịch lý: các thương hiệu chân chính đang phải "tự bơi" để bảo vệ giá trị sản phẩm và uy tín của mình.
Thực trạng này, kết hợp với việc quản lý sữa nhập khẩu còn bất cập, càng gây thêm bất lợi cho sản xuất trong nước. Dù nguồn cung sữa tươi nội địa mới chỉ đáp ứng khoảng 40% nhu cầu, các doanh nghiệp vẫn phải đối mặt với áp lực cạnh tranh từ các sản phẩm nhập khẩu không được kiểm soát chặt chẽ về nguồn gốc và hạn sử dụng.
Trước những thách thức đó, tiếng nói từ cả cơ quan quản lý và doanh nghiệp đều cho thấy sự cấp thiết phải thay đổi. Về phía doanh nghiệp, ông Nguyễn Quang Trí, Giám đốc điều hành Marketing của Vinamilk, kiến nghị cần tiếp tục đơn giản hóa thủ tục đầu tư, đăng ký sản phẩm và có các ưu đãi cụ thể để khuyến khích mở rộng vùng nguyên liệu chất lượng cao.
Đáp lại những trăn trở này, tín hiệu tích cực đã đến từ cơ quan quản lý nhà nước. Thứ trưởng Trương Thanh Hoài đã đưa ra lời cam kết mạnh mẽ: "Chúng tôi đang chỉ đạo quyết liệt để hoàn thành dự thảo quy chuẩn với nhiều điểm sửa đổi và sẽ hoàn thành trong thời gian ngắn sắp tới". Một quy chuẩn mới, khoa học và cập nhật được kỳ vọng sẽ giải quyết triệt để các vấn đề cốt lõi: chuẩn hóa lại thuật ngữ (như đề xuất dùng tên "sữa lỏng"), bám sát các tiêu chuẩn quốc tế như Codex, và đặc biệt là bảo vệ các nhóm người tiêu dùng có rủi ro cao.
Rõ ràng, việc tháo gỡ "nút thắt" về quy chuẩn không chỉ là yêu cầu của riêng doanh nghiệp hay người tiêu dùng, mà là điều kiện tiên quyết để ngành sữa Việt Nam nắm bắt "cơ hội vàng", hiện thực hóa tham vọng phát triển bền vững và xây dựng những thương hiệu Việt đủ sức cạnh tranh trên sân nhà và vươn ra thế giới.
