Kẹo cu đơ Hà Tĩnh - đặc sản "danh bất hư truyền"

Đặc sản kẹo cu đơ bên bát trà xanh

Kẹo cu đơ Hà Tĩnh có hình tròn, nhìn bề ngoài thô ráp và sần sùi nhưng lại rất thơm, có vị đậm đà của mật mía, thơm cay cay của gừng tươi, cái giòn tan của lạc và bánh tráng vừng. Miếng bánh vừa dai, vừa ngọt, vừa thơm lại vừa cay, ăn rất lạ miệng.

Không chỉ nổi tiếng về độ thơm ngon, mà cái tên gọi cu đơ cũng bắt nguồn từ một sự tích khá thú vị, thu hút sự tò mò của nhiều người. Theo người dân ở đây kể về nguồn gốc của cái tên cu đơ rằng: Ngày xưa, ở một làng thuộc huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh, một gia đình nọ có hai đứa con trai khôi ngô tuấn tú nhưng nhà lại rất nghèo. Một ngày nọ, cậu con trai cả vẫn bẽn lẽn thưa với bố mẹ là sẽ cưới vợ. Họ làm quần quật suốt ngày mà cơm không đủ ăn, áo không đủ ấm, thì lấy đâu ra tiền cưới vợ?

Hai ông bà lo lắng không biết lấy đâu ra đồ sính lễ. Nhà lại không có rượu, không có heo, không có nếp lấy gì mà đãi bà con chòm xóm. Trong lúc bế tắc, người cha mới đánh liều nấu mật mía sôi lên rồi đổ lạc vào. Khi đem ra đãi, ai ăn cũng thấy ngon. Được mọi người ưa thích, ông tiếp tục nấu và đem đi bán ở những làng lân cận. Từ đó, kiểu nấu mật mía với lạc lan rộng khắp huyện Hương Sơn.

Kẹo cu đơ Hà Tĩnh rất thơm, có vị đậm đà của mật mía, thơm cay cay của gừng tươi, cái giòn tan của lạc và bánh tráng vừng

Ban đầu nó có tên là kẹo lạc, nhưng người ta thấy như vậy là bất công cho người sáng chế nên gọi là kẹo “cu Hai”. Khi phong trào Tây học nở rộ, những ông nghè ở đây mới đổi từ “Hai” thành “Deux” (tiếng Pháp có nghĩa là hai, số 2) cho trí thức. Còn “cu” chỉ có người Việt Nam mới dùng, là tên gọi thân mật dành cho con trai. Các cụ vắt óc suy nghĩ cũng không biết đổi từ “cu” như thế nào, đành kết hợp cách gọi Việt – Pháp là “cu deux” (cu đơ).

Nhìn thì đơn giản nhưng để làm ra được những khoanh kẹo cu đơ thơm ngon cũng không hề dễ dàng, đòi hỏi rất nhiều công sức và tỉ mỉ, đặc biệt là ở khâu lựa chọn nguyên liệu.

Nguyên liệu chính của kẹo là mật, lạc rang và bánh tráng. Mật phải trong, vàng óng được lấy từ mật mía nguyên chất và được đựng trong những chiếc hủ bằng sành hoặc sứ để không làm mất đi hương vị của mật. Lạc rang phải là loại hạt vừa, không bị sâu, lớp vỏ lụa bên ngoài không bị trầy. Mật mía phải là thứ mật sánh, thơm và đặc như mật ong. Bánh tráng không quá dày cũng không quá mỏng, phải có vừng và gừng ở đều vỏ bánh.

Mật mía óng vàng và lạc rang quện vào nhau làm nên món đặc sản kẹo cu đơ

Bên cạnh không tuyển chọn, để quyết định mẻ kẹo thành công còn phải kể đến khâu nấu kẹo. Người nấu không cần đòi hỏi nhiều về chuyên môn hay kĩ thuật, chỉ cần nhanh nhẹn, khéo léo và có kinh nghiệm “củi lửa” thì chắc chắn tỉ lệ “bại ít, thắng nhiều”. Đó là vì trong quá trình nấu, lửa cần được căn chỉnh sao cho không quá to cũng không được quá nhỏ.

Nếu lửa to, mật dễ cháy khét còn lửa nhỏ thì mật lại không đủ độ làm giòn hạt lạc. Sau khi mật sôi thì lạc sống được cho vào cùng ít gừng đã được thái nhỏ. Nấu và đảo đều đến khi mùi thơm của mật, lạc và gừng quyện hết vào nhau. Người ta thường dùng đũa để kiểm tra, khi cho đũa vào mật, kéo ra rồi nhúng vào nước lã, nếu giọt mật tròn, không tan trong nước thì mẻ kẹo đã hoàn thành.

Người làm cẩn thận múc kẹo đổ lên bề mặt của bánh đa

Khi kẹo chín, người làm cẩn thận múc kẹo đổ lên bề mặt của bánh đa, dàn đều rồi úp chiếc bánh đa còn lại lên một cách nhẹ nhàng sao cho bánh không bị vỡ. Kẹo được để nguội hẳn rồi đem gói kín vào bao ni lông để bảo quản.

Kẹo cu đơ được đóng gói đưa đi khắp dọc miền đất nước

Thưởng thức kẹo cu đơ cũng khá tinh tế, ngon nhất vẫn là nhâm nhi ít kẹo cu đơ bên bát chè xanh còn đương ngút khói, vị đắng chát của chè xanh như biểu trưng cho thiên nhiên khắc nghiệt, gian khó muôn phần của đất trời Hà Tĩnh nhưng lòng kẹo cu đơ vẫn ngọt ngào, đậm đà cả hương lẫn sắc, lại bọc ngoài lớp vỏ thô ráp sần sùi như chính con người lao động nơi đây.

Lần đầu tiên Bưởi Phúc Trạch lên sàn thương mại điện tử

Phát triển cây cam ở vùng đồi núi Hà Tĩnh

Tạp chí điện tử Thương hiệu & Sản phẩm: Trao hỗ trợ cho bà con vùng lũ miền Trung