Giá thấp kỷ lục nhiều năm
 |
| Giá sầu riêng giảm sâu so với các năm trước khiến các nhà vườn gặp nhiều khó khăn. |
Giữa mùa thu hoạch sầu riêng tại đồng bằng sông Cửu Long, không khí nhộn nhịp thường thấy dường như lặng xuống khi giá mua rớt thê thảm. Ghi nhận tại huyện Phong Điền (Cần Thơ) – vùng trọng điểm trồng sầu riêng của thành phố – mức giá Ri6 chỉ còn từ 30.000–40.000 đồng/kg, thậm chí từng xuống đến 25.000 đồng/kg (cân xô). So với cùng kỳ năm trước, mức giá này chỉ bằng 1/3, khiến nhiều vựa tạm dừng thu mua, số còn lại chỉ thu cầm chừng cho thị trường nội địa.
Xã Tân Thới, được xem là “thủ phủ” sầu riêng của thành phố Cần Thơ với 3.284ha trồng Ri6 và Monthong, cũng không tránh khỏi tình trạng chung. Ông Nguyễn Văn Tuấn – chủ 2ha vườn ở ấp Trường Đông – cho biết: “Có thời điểm thương lái chỉ trả 25.000 đồng/kg. Một số hộ có vài công vườn, thu về chỉ được hơn chục triệu đồng, trong khi chi phí đầu tư thấp nhất cũng đã 25 triệu”.
Thời tiết năm nay bất lợi, nắng nóng gay gắt khiến sầu riêng khó ra bông, sâu bệnh gia tăng, làm năng suất giảm từ 30–40%. Ông Nguyễn Văn On (ấp Nhơn Thọ, xã Nhơn Ái) chia sẻ: “Vườn tôi còn khoảng 2 tấn chưa thu hoạch, thương lái trả 35.000 đồng/kg mà tôi chưa bán. Năm ngoái tôi bán được 80.000–100.000 đồng/kg, có lời trên 300 triệu đồng. Năm nay thì gần như hòa vốn, có khi còn lỗ”.
Tại xã Phú An (huyện Cai Lậy, Tiền Giang), ông Lê Văn Phước Lạc – Giám đốc Hợp tác xã (HTX) Dịch vụ nông nghiệp Phú An – cho biết: “HTX có 325ha sầu riêng nhưng thương lái thu mua rất hạn chế. Không chỉ giá xuống thấp, thời tiết khắc nghiệt khiến lá cháy, sâu bệnh nhiều, năng suất giảm mạnh”.
Tín hiệu từ thị trường xuất khẩu
 |
| Việc nông dân tự phát trồng sầu riêng và áp dụng nhiều quy trình sản xuất bằng cảm tính đã gây ra một số hệ lụy. |
Không chỉ thị trường nội địa ảm đạm, xuất khẩu sầu riêng cũng đang gặp lực cản lớn. Việc siết chặt kiểm soát của thị trường Trung Quốc – đặc biệt là yêu cầu về dư lượng các chất như Basic Yellow 2 (Vàng O) và kim loại nặng Cadmium – đã khiến nhiều lô hàng bị trả về. Đây là những hóa chất có thể tồn dư do người trồng sử dụng trong quá trình canh tác hoặc do nhà máy sơ chế xử lý vỏ để tạo màu vàng bắt mắt.
Ông Nguyễn Văn Sáu – Tổ trưởng Tổ hợp tác sầu riêng ấp Cây Điều (xã Phú Lộc, huyện Tam Bình, tỉnh Vĩnh Long) – đề xuất: “Ngành chức năng nên lập trạm kiểm tra Cadmium, Vàng O ngay tại vùng sản xuất. Nơi nào đạt thì cho xuất, nơi không đạt thì dừng lại xử lý. Chứ để đến lúc bị kiểm tra đồng loạt rồi hàng quay đầu, thiệt hại lớn nhất vẫn là nông dân”.
Sầu riêng Tân Thới hiện là sản phẩm OCOP 4 sao, đã được cấp 26 mã số vùng trồng phục vụ xuất khẩu. Tuy nhiên, theo ông Trần Thái Nghiêm – Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường thành phố Cần Thơ – nhiều nhà vườn vẫn chưa thay đổi tập quán canh tác cũ, khiến chi phí sản xuất sầu riêng cao (35.000–40.000 đồng/kg), khó cạnh tranh. “Chúng tôi đang khuyến khích nông dân áp dụng quy trình sản xuất tiên tiến, trồng xen vụ nghịch, rải vụ ra hoa thu hoạch để ổn định vùng trồng và liên kết tiêu thụ”.
Theo Giáo sư, Tiến sĩ Trần Văn Hâu – nguyên giảng viên Trường Đại học Cần Thơ – một trong những nguyên nhân dẫn đến sản xuất thiếu bền vững là do người dân tự phát trồng ồ ạt, không theo quy chuẩn, trong khi hệ thống thương lái thao túng cả khâu vật tư và tiêu thụ, đẩy chi phí tăng cao.
Dù vậy, tiềm năng phát triển sầu riêng vẫn còn rộng mở. Tiến sĩ Võ Hữu Thoại – Viện trưởng Viện Cây ăn quả miền Nam – cho rằng: “Việc mở rộng diện tích từ đất lúa kém hiệu quả và gia tăng xuất khẩu những năm qua là động lực tích cực. Tuy nhiên, để phát triển bền vững, cần quy hoạch lại theo vùng sinh thái và đặc biệt chú trọng tài nguyên nước, hệ thống thủy lợi”.
Trong khi chờ thị trường xuất khẩu hồi phục và giá sầu riêng tăng trở lại, việc chăm sóc vườn đúng kỹ thuật, đáp ứng các tiêu chuẩn xuất khẩu chính ngạch là hướng đi không thể khác. Giữ chất lượng, giữ niềm tin – đó là cách giúp trái sầu riêng Việt Nam vươn ra thị trường thế giới một cách vững vàng và lâu dài.
