Phật thủ là loại quả được nhiều gia đình mua về để bày trên bàn thờ, dâng lên ông bà tổ tiên vào mỗi dịp Tết Nguyên đán, mồng 1 và ngày rằm hàng tháng. Loại quả này có hình dáng giống như bàn tay của Phật nên được tin rằng sẽ che chở, bảo vệ gia chủ. Hơn nữa, phật thủ cùng họ cam nên có mùi rất thơm, tạo cảm giác dễ chịu cho không gian.
Cây phật thủ có tên khoa học Citrus medica var. sarcodactilis (Noot) Swingle, họ cam (Rutaceae). Cây phật thủ xanh tốt quanh năm, lá mọc so le, hình trứng, mép có răng cưa nhỏ, gai ngắn mọc ở phía dưới lá. Vào đầu mùa hạ cây ra hoa màu trắng, quả chín vào mùa đông, vỏ ngoài màu vàng nâu, trên một số những múi chạy dài dọc quả phía dưới tách ra trông như ngón tay cho nên có tên phật thủ. Không chỉ đẹp mắt, thơm, quả phật thủ còn là một vị thuốc trong Đông Y.
 |
| Phật thủ có mùi thơm nên thường được sử dụng để bày bàn thờ |
Phật thủ vị cay, đắng, chua, tính ấm, có tác dụng chỉ thống, hóa đàm, dùng chữa các chứng ăn không tiêu, đầy bụng, đau dạ dày, đau gan, cổ họng nghẹn tắc, ngực tức đầy, mạng sườn trướng đau...
Phật thủ còn có tác dụng giải trừ sự co thắt cơ trơn, hạ huyết áp, cắt cơn hen và tăng cường chức năng tiêu hóa. Phật thủ chứa nhiều vitamin C, đường, acid hữu cơ, dầu chanh, glycozit, dùng làm thuốc thơm điều hòa khí. Theo lâm sàng, phật thủ chữa được tính truyền nhiễm của bệnh viêm gan trẻ em.
Bài thuốc từ phật thủ
 |
| Mặc dù không ăn trực tiếp được nhưng phật thủ là vị thuốc trong Đông Y, có tác dụng chữa nhiều bệnh |
Chữa bệnh đường tiêu hóa:
- Chán ăn, không tiêu, ngực sườn trướng đau, buồn nôn, nhiều đờm, đau mỏi lưng: quả phật thủ 30g, rượu 5 lít. Phật thủ thái nhỏ để ráo nước ngâm rượu. Cứ 5 ngày có thể lấy ra uống, mỗi lần 15 - 20ml vào trước bữa cơm chiều.
- Chữa tiêu hoá không tốt, không tiêu: quả phật thủ 50g thái mỏng rồi hong gió cho khô, xuyên tiêu 12g, sa nhân 12g, tiểu hồi hương 12g. Tất cả tán bột, hoà nước sôi để ấm rồi uống. Ngày 2 lần.
- Kiện tỳ, trợ tiêu hoá: 15g gạo, 100g đường phèn. Nấu phật thủ lấy nước rồi nấu cháo ăn vào các buổi sáng.
- Đau bụng do lạnh: phật thủ khô 15g, gạo rang 30g. Sắc uống ngày 3 lần.
- Ợ hơi: vỏ quả phật thủ tươi ướp đường nhằn ít một rồi nuốt.
- Viêm loét dạ dày - hành tá tràng: rễ cây phật thủ 30g nấu với dạ dày lợn lượng đủ dùng nấu chín ăn.
- Chữa đau gan và dạ dày: quả phật thủ tươi 10g, thanh bì 6g, sắc nước uống. Hoặc hoa phật thủ 10g, hương phụ 10g, ô dược 6g, sa nhân 15g, bạch thược 15g, cam thảo 3g, sắc nước uống.
Giúp giã rượu:
Lấy 30g phật thủ tươi sắc lên rồi cho người đang say rượu uống giúp người say không bị đau đầu mà còn rất tỉnh táo. Nếu kết hợp nước phật thủ với nước chanh pha đường sẽ tốt hơn.
 |
| Phật thủ là loại quả quan trọng trong mâm ngũ quả |
Chữa bệnh đường hô hấp:
- Ho suyễn, nhiều đờm, khó thở: quả phật thủ 9 - 15g, vỏ củ gừng (khương bì) 5 - 9g, lá hoắc hương 9g. Sắc lấy nước uống.
- Viêm amidan: hoa phật thủ 10g, hoa hồng 10g, hoa tường vi 10g, hoa mai 6g. Sắc nước ngậm, súc miệng hoặc uống.
- Chữa viêm phế quản mạn tính: phật thủ tươi 1 - 2 quả thái nhỏ để vào cái bát to với lượng đường mạch nha vừa dùng, đun cách thủy cho đến khi phật thủ chín nhừ. Dùng trong 3 tuần, mỗi lần ăn một thìa to.
Chữa ho sốt:
- Phật thủ 10 - 15g, gạo tẻ 60 - 80g. Nấu phật thủ và lấy nước bỏ bã, nấu với gạo tẻ. Khi cháo chín cho thêm đường trắng khuấy đều, đun sôi. Dùng cho các trường hợp sốt ho, đau tức vùng ngực do tràn dịch màng phổi.
