 |
| Cây lá đắng |
Xuyên tâm liên có nhiều tên gọi khác như: Cây lá đắng, công cộng, khổ đởm thảo,... có tên khoa học: Andrographis paniculata; thuộc họ Ô rô Acanthaceae.
Cây xuyên tâm liên là cây thân thảo, cao tầm 30 đến 80cm, trên thân cây có nhiều đốt, cành lá mọc đối. Lá cây hình trứng thuôn dài hay hình mác. Hoa có màu trắng, nhỏ, mọc thành chùm, quả dài 15mm. Cây xuyên tâm liên mọc hoang nhiều khu phía Bắc nước ta, cũng là một trong 70 vị thuốc nam được bộ y tê khuyến khích trồng trong vườn thuốc tại các trạm y tế.
Bộ phận dùng để làm thuốc là toàn thân trên mặt đất của cây xuyên tâm liên. Sau khi thu hái thì cắt ngắn và phơi, sấy khô để bảo quản.
Xuyên tâm liên có nguồn gốc từ Ấn Độ, sau lan sang các nước nhiệt đới khác như Malaysia, Thái Lan, Campuchia, Việt Nam, Philippines,…Cây được trồng ở nhiều tỉnh phía Bắc hoặc mọc hoang. Cây ưa sáng và ưa mọc trên đất ẩm, sinh trưởng mạnh vào mùa xuân hè, mùa đông tàn lụi. Mùa hoa tháng 9-12, mùa quả tháng 1-2.
Hiện nay, tại Việt Nam xuyên tâm liên được phân bố ở nhiều tỉnh thành như Hưng Yên, Hải Dương, Tam Đảo, Thái Nguyên,… Chủ yếu là những tỉnh thành miền Bắc, nơi có khí hậu mát mẻ, thuận lợi cho cây sinh trưởng và phát triển.
Theo dược học cổ truyền, thảo dược này vị đắng, tính hàn, vào được hai đường kinh phế và tâm, có công năng thanh nhiệt giải độc, trừ thấp tiêu thũng, chỉ thống hoạt huyết; thường được dùng điều trị các chứng bệnh về hô hấp, tiết niệu, viêm ngứa ngoài da, đau nhức xương khớp, tiêu độc khi bị rắn cắn…
 |
| Cánh đồng xuyên tâm liên (cây lá đắng) |
Xuyên tâm liên có tác dụng gì?
Theo đông y, xuyên tâm liên có vị đắng, tính hàn, quy vào các kinh phế, vị, đại tràng và tiểu trưởng. Có công dụng thanh nhiệt giải độc, hoạt huyết, chỉ thống. Thường được dùng trong các trường hợp như:
Trị bệnh cảm sốt, cúm, viêm amidan.
Trị ho do viêm họng, viêm phổi.
Dùng trong trường hợp tiểu rắt, tiểu buốt do viêm đường tiết niệu.
Bệnh phụ nữ như viêm âm đạo gây khí hư, đau bụng kinh.
Trị chứng thấp nhiệt gây mụn nhọt, mẩn ngứa...
Nghiên cứu những tác dụng dược lý của vị thuốc xuyên tâm liên bao gồm:
Tác dụng chống viêm rõ rệt, các tác giả cho thấy khả năng làm tăng hoạt động động của bạch cầu và tác động qua hormon vỏ tuyến thượng thận.
Tác dụng kháng khuẩn: Xuyên tâm liên có tác dụng kháng lại vi sinh vật như vi khuẩn, virus, vi nấm, ký sinh trùng.
Tác dụng hạ nhiệt: Xuyên tâm liên có tác dụng hạ nhiệt cơ thể, được dùng trong các trường hợp sốt do bệnh đường hô hấp.
Tác dụng với Covid-19: Một thời gian ở nước ta rộ lên chuyện mua xuyên tâm liên để uống phòng và điều trị bệnh Covid 19. Bởi đã có một số nghiên cứu trong phòng thí nghiệm cho thấy một số thành phần trong cây này có tác dụng ức chế virus. Tuy nhiên, nó chỉ mang lại tiềm năng trong tương lai chứ chưa có nghiên cứu thực nghiệm. Cho nên, không nên tự ý sử dụng cây thuốc này để phòng hay trị bệnh, để tránh tác dụng không tốt với cơ thể.
 |
| Xuyên tâm liên là một cây thuốc nam nổi tiếng |
Ứng dụng vị thuốc xuyên tâm liên trong điều trị bệnh
Chữa viêm phổi, viêm phế quản, viêm xoang: Xuyên tâm liên, bách bộ, kim ngân hoa, mạch môn lương bằng nhau 10g. Cho các nguyên liệu vào rửa sạch vào ấm sắc với một lít nước, uống trong ngày, mỗi ngày 1 thang và uống liên tục trong 1 tuần.
Chữa viêm họng, viêm amidan: Xuyên tâm liên 6g, kim ngân hoa 10g, huyền sâm và mạch môn mỗi loại 12g. Rửa sạch cho vào ấm sắc lấy nước uống trong ngày, mỗi ngày 1 thang, dùng liên tục 7 đến 10 ngày.
Chữa đi tiểu buốt, tiểu rắt do viêm đường tiết niệu: Dùng lá xuyên tâm khoảng 20g liên tươi rửa sạch, giã nát, lọc lấy nước rồi uống mỗi ngày một lần.
Chữa các bệnh liên quan đến gan: Cây xuyên tâm liên tươi 25g, cây xạ đen 15g, cây an xoa 15g. Đem sắc trên bếp đến khi nước cạn còn khoảng 1 nửa. Lấy nước chia thuốc thành 2 phần bằng nhau và uống sau ăn.
Chữa viêm nhiễm đường tiêu hóa gây rối loạn tiêu hoá: Xuyên tâm liên 10g với 10g khổ sâm. Đun cùng với nước uống trong ngày đến khi hết những triệu chứng.
Chữa áp xe: Lá xuyên tâm liên, muối hạt, nước. Rửa thật sạch lá, cho vào cối giã nát cùng với một ít muối hạt sau đó chắt lấy nước uống. Phần bã cho vào một khăn mềm, buộc lên vùng đang bị áp xe, mỗi ngày thực hiện một lần. Chú ý do dùng trực tiếp nên cần làm sạch lá, tránh để bị nhiễm trùng thêm cho ổ áp xe.
Chữa mụn nhọt, mẩn ngứa, herpes, viêm ngoài da: Xuyên tâm liên khô hoặc xuyên tâm liên dược liệu tươi mang đi sao vàng. Cho vào nồi đun cùng với 3 đến 5 lít nước trong khoảng 30 phút. Chắt lấy nước xông vùng bị bệnh đến khi nguội bớt rồi tắm, mỗi ngày thực hiện 1 lần.
Lưu ý khi dùng xuyên tâm liên
Xuyên tâm liên là một vị thuốc tính lạnh và có công năng hoạt huyết, dễ có các tác dụng không mong muốn như đau dạ dày, buồn nôn hoặc nôn, vô sinh, hạ huyết áp… nên khi dùng cần hết sức lưu ý.
Không nên dùng cho phụ nữ mang thai và đang cho con bú, người bị bệnh đường tiêu hóa thuộc thể Tỳ vị hư hàn (biểu hiện như dễ bị đau bụng khi nhiễm lạnh hoặc ăn đồ sống lạnh, đầy bụng, chậm tiêu, tiêu chảy…), bệnh nhân mắc các bệnh liên quan đến sinh sản, đặc biệt người khó có con, người bị rối loạn đông máu hoặc bệnh nhân bị chấn thương gây chảy máu hoặc sau phẫu thuật, bệnh nhân bị huyết áp thấp hoặc đang tụt huyết áp.
Thận trọng khi uống xuyên tâm liên với các loại thuốc chống đông máu, kháng tiểu cầu, chống đông máu và ức chế miễn dịch.
 Một số cây thuốc giúp hóa đờm trong y học cổ truyền |
 Những bài thuốc chữa bệnh từ lá mơ lông |
 Một số bài thuốc dân gian từ cây thuốc dòi không phải ai cũng biết |
