Xuất khẩu tăng tốc – Hành trình hướng tới kỷ lục mới

Xuấn khẩu nông sản đang "trúng mùa, trúng giá". Ảnh: Quang Hùng

Thách thức dồn dập trong chặng nước rút xuất khẩu

Bức tranh xuất khẩu những tháng cuối năm cho thấy sự phân hóa rõ nét giữa các nhóm ngành. Trong khi nông sản tăng trưởng mạnh, nhiều ngành công nghiệp xuất khẩu chủ lực như dệt may, gỗ đang chịu áp lực lớn từ thị trường Mỹ – đối tác thương mại hàng đầu của Việt Nam. Ông Trần Như Tùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam (Vitas), nhận định doanh nghiệp đang trong “cuộc chạy nước rút” trước khi thuế đối ứng của Mỹ chính thức có hiệu lực. Nhiều khách hàng nhập sớm để né thuế khiến đơn hàng dệt may cuối năm chậm lại, tồn kho tăng và nhu cầu nhập khẩu có thể giảm rõ rệt trong quý IV.

Cùng chịu sức ép tương tự, ngành gỗ bước vào giai đoạn thử thách mới khi Mỹ áp thuế 50% với tủ bếp, tủ phòng tắm và một số mặt hàng nội thất từ ngày 1/10. Ông Phùng Quốc Mẫn, Chủ tịch Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TP.HCM (HAWA), cho rằng đây là “bài kiểm tra khắc nghiệt” khi Mỹ chiếm hơn một nửa kim ngạch xuất khẩu gỗ của Việt Nam. Một số doanh nghiệp tại Bình Dương cho biết họ đang “thức trắng đêm” rà soát toàn bộ nguồn nguyên liệu và hồ sơ xuất xứ để tránh rủi ro thuế quan.

Trái ngược với nhóm hàng công nghiệp, nông sản Việt lại đang “trúng mùa, trúng giá”. Riêng tháng 9, kim ngạch xuất khẩu rau quả đạt 1,4 tỷ USD, tăng gần 50% so với tháng trước. Các doanh nghiệp ở Tây Nguyên và Nam Bộ cho biết đơn hàng dồn dập từ Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản khiến họ “chỉ vừa kịp thở”. Diễn biến này cho thấy nông sản Việt đang dần khẳng định vị thế tại những thị trường cao cấp – nơi từng là “sân chơi” khó tiếp cận.

Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu 8 tháng đầu năm 2025 đạt gần 598 tỷ USD, tăng hơn 16% so với cùng kỳ. Trong đó, xuất khẩu đạt 306 tỷ USD, nhập khẩu 292 tỷ USD, giúp Việt Nam duy trì xuất siêu khoảng 14 tỷ USD – điểm sáng hiếm hoi giữa bối cảnh toàn cầu biến động. Tuy nhiên, dữ liệu nửa đầu tháng 9 cho thấy dấu hiệu chững lại khi xuất khẩu giảm, nhập khẩu tăng, khiến cán cân thương mại tạm thời nghiêng về nhập siêu.

Theo Bộ Công Thương, mục tiêu 800 tỷ USD kim ngạch xuất nhập khẩu trong năm 2025 vẫn khả thi, song cần “tăng tốc đều tay” trong ba tháng cuối năm, với mức bình quân khoảng 38 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu mỗi tháng. Áp lực lớn đến từ chi phí logistics leo thang, tỷ giá biến động và hơn 290 vụ điều tra phòng vệ thương mại đang diễn ra trên nhiều mặt hàng. Cục Phòng vệ Thương mại đang tăng cường cảnh báo sớm, hỗ trợ doanh nghiệp hoàn thiện hồ sơ xuất xứ để giảm thiểu rủi ro.

Chuyên gia kinh tế Nguyễn Thường Lạng cho rằng mục tiêu 800 tỷ USD hoàn toàn khả thi, nhưng điều quan trọng là phải đạt được theo hướng “tỉnh táo và bền vững”. Hiện khu vực FDI vẫn chiếm tới gần 80% kim ngạch xuất khẩu, cho thấy sự phụ thuộc lớn vào doanh nghiệp có vốn nước ngoài. Nếu không nâng cao vai trò doanh nghiệp nội địa trong chuỗi cung ứng, tăng trưởng xuất khẩu sẽ thiếu nền tảng vững chắc.

Giải pháp củng cố đà tăng và nâng tầm thương hiệu xuất khẩu

Ngành gỗ chịu tác động mạnh từ thuế đối ứng Mỹ.

Để duy trì nhịp tăng trưởng và hướng tới mục tiêu 900 tỷ USD kim ngạch xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương đang triển khai đồng bộ nhiều giải pháp nhằm thích ứng linh hoạt với biến động toàn cầu. Trọng tâm đầu tiên là mở rộng và đa dạng hóa thị trường. Trong bối cảnh Mỹ và châu Âu áp thuế đối ứng, Việt Nam hướng mạnh sang các khu vực có nhu cầu tăng nhanh như ASEAN, Trung Đông, Nam Á và châu Phi.

Cùng với đó, chiến lược chuyển đổi từ xuất khẩu thô sang chế biến sâu, tăng giá trị gia tăng và đáp ứng tiêu chuẩn xanh đang được đẩy mạnh. Đây là hướng đi cần thiết để hàng hóa Việt duy trì chỗ đứng vững vàng trên thị trường quốc tế. Song song với mở rộng thị trường là nỗ lực giảm chi phí logistics và cải thiện hạ tầng thương mại. Bộ Công Thương phối hợp các bộ, ngành thúc đẩy số hóa quy trình hải quan, rút ngắn thời gian thông quan và tăng kết nối giữa đường sắt – đường biển.

Việc phân cấp cấp giấy chứng nhận xuất xứ (C/O) về địa phương giúp doanh nghiệp tiết kiệm đáng kể thời gian, chi phí, đồng thời tăng tính chủ động trong quản trị chuỗi cung ứng. Một trụ cột khác là nâng cao năng lực phòng vệ thương mại và tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế. Các chương trình đào tạo về ESG, truy xuất nguồn gốc và công nghệ xanh đang được triển khai cho doanh nghiệp nhỏ và vừa – nhóm dễ bị tổn thương nhất trước rào cản kỹ thuật.

Bộ Công Thương cũng tăng cường hệ thống cảnh báo sớm và hỗ trợ doanh nghiệp trong các vụ kiện thương mại, bảo vệ lợi ích chính đáng trên thị trường xuất khẩu. Tuy nhiên, giới chuyên gia cho rằng chặng đường cuối năm vẫn còn nhiều ẩn số. Biến động địa chính trị, rủi ro gián đoạn chuỗi cung ứng và áp lực lạm phát tăng cao có thể tác động tới đà xuất khẩu. Ngoài ra, việc các nước dựng thêm hàng rào kỹ thuật, tiêu chuẩn môi trường và xuất xứ sẽ là phép thử lớn đối với năng lực thích ứng của doanh nghiệp Việt.

Tại Hội nghị trực tuyến Chính phủ với các địa phương, Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết xuất nhập khẩu tháng 9 đạt 82,5 tỷ USD, đưa tổng kim ngạch 9 tháng đầu năm vượt 680 tỷ USD – tăng 17,3% so với cùng kỳ năm trước. Nếu không có biến động lớn, tổng kim ngạch cả năm có thể cán mốc trên 900 tỷ USD, với mức xuất siêu hơn 20 tỷ USD – dấu ấn mới cho hành trình khẳng định vị thế thương mại Việt Nam trên trường quốc tế.

Ngành chăn nuôi nhập siêu kỷ lục hơn 2,8 tỷ USD sau 9 tháng

Từ FTA đến thương hiệu xanh: Nông sản Việt khẳng định vị thế mới

Nông nghiệp công nghệ cao: Khi thương hiệu Việt bước vào chuỗi giá trị toàn cầu

Vượt qua thiên tai, nông nghiệp vẫn giữ nhịp sản xuất ổn định

Lá cây Việt – “vàng xanh” từ nông sản phụ

Xuất khẩu nông sản: Thương hiệu Việt tự tin tiến tới kỷ lục mới