| Ngành gỗ Việt Nam tăng tốc, củng cố vị thế trong chuỗi cung ứng quốc tế Biến thử thách thành cơ hội: Gỗ Việt vượt sóng lớn, vươn xa Ngành gỗ Việt Nam 2025: Kiên cường vượt sóng, bền bỉ vươn xa |
 |
| Doanh nghiệp ngành gỗ đối mặt với nhiều rủi ro pháp lý từ các biện pháp phòng vệ thương mại tại thị trường xuất khẩu chủ lực. |
Gia tăng áp lực từ phòng vệ thương mại
Với mục tiêu đạt kim ngạch xuất khẩu 18 tỷ USD trong năm 2025, ngành gỗ Việt Nam đang đối diện với những thách thức chưa từng có khi làn sóng bảo hộ thương mại gia tăng mạnh mẽ trên toàn cầu. Các biện pháp phòng vệ thương mại như chống bán phá giá, chống trợ cấp, chống lẩn tránh thuế xuất hiện ngày càng dày đặc tại các thị trường chủ lực như Hoa Kỳ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc. Riêng trong năm 2024, Việt Nam đã ghi nhận tới 32 vụ điều tra phòng vệ thương mại từ 12 quốc gia khác nhau, nhiều trong số đó liên quan trực tiếp đến ngành gỗ.
Đáng lưu ý, Hoa Kỳ – thị trường xuất khẩu lớn nhất, chiếm hơn 55% tổng kim ngạch ngành gỗ – đang siết chặt các quy định liên quan đến nhập khẩu gỗ xẻ vì lý do an ninh quốc gia. Nhóm sản phẩm này chiếm khoảng 10% kim ngạch xuất vào thị trường Hoa Kỳ, nên nguy cơ bị áp thuế cao đang đe dọa trực tiếp khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp Việt.
Không chỉ có Hoa Kỳ, các quốc gia khác cũng tăng cường hàng rào kỹ thuật. Hàn Quốc từng điều tra chống bán phá giá với sản phẩm gỗ dán của Việt Nam; trong khi EU và Ấn Độ yêu cầu nghiêm ngặt về truy xuất nguồn gốc và chứng chỉ rừng. Ông Trịnh Xuân Dương – Chi hội trưởng Chi hội Gỗ dán, Giám đốc Công ty TNHH Kẻ Gỗ – cho biết: “Ngành gỗ dán sử dụng nguyên liệu rừng trồng trong nước, chu kỳ ngắn, giá rẻ nên thường bị nghi ngờ gian lận. Tuy nhiên, nếu chuẩn bị kỹ hồ sơ, minh bạch chi phí sản xuất, doanh nghiệp hoàn toàn có thể vượt qua điều tra.”
Một rào cản lớn khác đến từ chính nội tại ngành: nhiều doanh nghiệp vẫn phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu, thiếu hồ sơ chứng minh xuất xứ rõ ràng, hoặc chưa quản lý tốt thông tin chuỗi cung ứng. Đây là những lỗ hổng khiến sản phẩm dễ bị nghi ngờ gian lận thương mại, kéo theo điều tra kéo dài và nguy cơ bị áp thuế cao.
Bên cạnh đó, theo ông Dương, phần lớn doanh nghiệp chưa được trang bị đầy đủ kiến thức pháp lý quốc tế, dễ lúng túng khi bị điều tra. Do đó, Cục Phòng vệ thương mại cùng các hiệp hội ngành gỗ cần đóng vai trò chủ động hơn trong việc tư vấn, hỗ trợ doanh nghiệp hiểu rõ quy trình, quyền lợi và nghĩa vụ trong các vụ kiện phòng vệ thương mại.
Chủ động xây chuỗi cung ứng minh bạch, hợp pháp
 |
| Chuỗi cung ứng gỗ minh bạch và sử dụng nguyên liệu hợp pháp là yếu tố then chốt giúp ngành gỗ giữ vững thị phần xuất khẩu. |
Trước sức ép ngày càng lớn, ngành gỗ không thể tiếp tục bị động ứng phó mà cần chuyển sang thế chủ động. Theo ông Ngô Sỹ Hoài – Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, giải pháp bền vững là nâng cao năng lực quản trị toàn bộ chuỗi cung ứng – từ vùng nguyên liệu, sản xuất đến phân phối. Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp ổn định sản xuất mà còn là "lá chắn" trước các cuộc điều tra phòng vệ thương mại.
Một trong những hướng đi then chốt là mở rộng vùng trồng rừng có chứng chỉ FSC, cấp mã số vùng trồng trong nước và ưu tiên sử dụng nguyên liệu nội địa. Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, từ đầu năm đến nay, cả nước đã trồng mới hơn 153 nghìn ha rừng, sản lượng gỗ đạt 11,1 triệu m³ – một nguồn lực quan trọng có thể thay thế phần lớn nguyên liệu nhập khẩu.
Việc Việt Nam được Ủy ban châu Âu xếp vào nhóm quốc gia có “rủi ro phá rừng thấp” là một điểm sáng tích cực. Điều này giúp giảm tần suất kiểm tra xuống chỉ 1% đối với gỗ, cà phê, cao su khi xuất khẩu vào EU – tạo ra lợi thế cạnh tranh đáng kể. Tuy nhiên, để tận dụng cơ hội này, doanh nghiệp phải đảm bảo minh bạch toàn bộ thông tin về vùng nguyên liệu, quy trình sản xuất và hồ sơ pháp lý liên quan.
Ông Trần Quốc Bảo – đại diện Công ty Xuất nhập khẩu Thiên Lộc – cho biết, hiện một số doanh nghiệp đã chuyển hướng một phần công suất sang phục vụ thị trường nội địa, đồng thời tìm kiếm thêm thị trường mới thay thế như Trung Đông, Nam Á. Chiến lược đa dạng hóa này giúp giảm phụ thuộc và nâng cao khả năng chống chịu trước biến động thương mại toàn cầu.
Mặt khác, để đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe về truy xuất, các doanh nghiệp cần tăng cường lưu trữ chứng từ, chứng minh rõ ràng quy trình sản xuất hợp pháp, từ nguồn nguyên liệu đến thành phẩm. Đồng thời, cần đầu tư đổi mới công nghệ, phát triển các dòng sản phẩm thân thiện với môi trường, đáp ứng cả tiêu chí chất lượng lẫn giá thành hợp lý cho thị trường cao cấp.
Các chuyên gia nhận định rằng, để xuất khẩu gỗ bền vững trong dài hạn, doanh nghiệp Việt Nam cần "chơi theo luật" – nắm chắc các quy định pháp lý quốc tế, hiểu rõ các hiệp định thương mại tự do (FTA), và liên tục cập nhật xu hướng phòng vệ thương mại tại các thị trường lớn. Đồng thời, việc tăng cường tham gia các hội chợ quốc tế, quảng bá sản phẩm tại thị trường Nhật Bản, EU hay Hàn Quốc cũng là kênh kết nối quan trọng giúp nâng tầm thương hiệu gỗ Việt.
Dù phải đối mặt với nhiều rào cản, ngành gỗ Việt Nam vẫn còn dư địa tăng trưởng mạnh mẽ nếu biết tận dụng tốt nguồn nguyên liệu trong nước, xây dựng chuỗi cung ứng minh bạch và đón đầu tiêu chuẩn quốc tế. Đây chính là chìa khóa để duy trì thị phần xuất khẩu, giảm thiểu rủi ro thương mại và từng bước hiện thực hóa mục tiêu 18 tỷ USD trong năm 2025.
