| Khoa học kỹ thuật nâng cao năng suất và giá trị nông sản Việt Nông sản Việt tại EU: Khai thác cơ hội, vượt qua thách thức OCOP nâng tầm nông sản Việt gắn kết văn hóa kinh tế |
 |
| Nông dân Việt áp dụng quy trình sản xuất bền vững, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế. |
Tiêu chuẩn quốc tế siết chặt, nông sản dễ “tuýt còi”
Những năm gần đây, hàng trăm lô nông sản Việt xuất khẩu sang các thị trường lớn đã bị cảnh báo hoặc trả về do không đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế. Các mặt hàng bị ảnh hưởng đa dạng, từ sầu riêng, thanh long, đến chanh leo, ớt, đậu bắp… Tình trạng này không chỉ gây thiệt hại hàng triệu USD mà còn tạo ra “tiền lệ” xấu, khiến các lô hàng sau đó phải chịu kiểm tra gắt gao hơn.
Ông Nông Đức Lai, Tham tán Thương mại Việt Nam tại Trung Quốc, cho biết Việt Nam nằm trong nhóm quốc gia có tỷ lệ sản phẩm bị cảnh báo cao. Tương tự, quản lý Chứng nhận của Control Union, nhận định EU và Mỹ đang siết chặt quy định, đặc biệt với các mặt hàng từng vi phạm. Sắp tới, các quy định chống mất rừng (EUDR) và yêu cầu mã số vùng trồng của Mỹ sẽ yêu cầu minh bạch toàn bộ chuỗi cung ứng, từ nguyên liệu đến chế biến.
Khó khăn không chỉ nằm ở kỹ thuật mà còn ở khả năng tiếp cận thông tin và hiểu sự khác biệt giữa các thị trường. EU yêu cầu chứng nhận bền vững cho đơn vị nhập khẩu, trong khi Trung Quốc chú trọng kiểm dịch. Nhiều hợp tác xã (HTX) và doanh nghiệp nhỏ chưa được đào tạo bài bản về các tiêu chuẩn này, dẫn đến nguy cơ bị cảnh báo và ảnh hưởng uy tín thương hiệu.
Theo khảo sát của Control Union, khoảng 30% HTX, doanh nghiệp dù đã đạt chứng nhận hữu cơ nhưng khi đánh giá lại vẫn không đạt, chủ yếu do sử dụng thuốc bảo vệ thực vật không đúng quy trình. Điều này cho thấy việc tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế là thách thức không nhỏ, đòi hỏi nông dân và doanh nghiệp nâng cao nhận thức và năng lực quản trị chất lượng.
Tuân thủ quy trình bền vững để nâng giá trị thương hiệu
Để biến thách thức thành cơ hội, việc tuân thủ nghiêm ngặt quy trình sản xuất là then chốt. Kinh nghiệm từ châu Âu cho thấy chỉ dựa vào quy định hành chính chưa đủ: giai đoạn 2011–2021, mức sử dụng thuốc trừ sâu ở EU chỉ giảm 6% so với mục tiêu 50% vào năm 2030, chứng tỏ động lực thực sự phải đến từ lợi ích kinh tế. Một số quốc gia châu Âu đã triển khai công cụ kinh tế để khuyến khích nông dân giảm hóa chất.
Đan Mạch áp dụng hệ thống thuế thuốc trừ sâu theo mức độ độc hại, giúp nông dân chuyển sang giải pháp sinh học. Pháp và Đức thử nghiệm mô hình “quỹ hoàn trả – phí sử dụng”, nơi nông dân được hoàn lại một phần phí nếu chứng minh giảm sử dụng hoặc chuyển sang canh tác hữu cơ. Thực tế này chứng minh rằng thị trường có thể trở thành đòn bẩy thay đổi hành vi sản xuất, đồng thời nâng cao uy tín thương hiệu.
Tại Việt Nam, một số HTX đã đi đầu trong sản xuất bền vững. HTX Nam Yang với cà phê và hồ tiêu đã quyết tâm giảm phụ thuộc vào thuốc trừ sâu hóa học, áp dụng các giải pháp sinh học. Hiện HTX sở hữu 120 ha cà phê và 80 ha tiêu hữu cơ hoàn toàn, trong đó hơn 30 ha đạt chứng nhận hữu cơ Mỹ và châu Âu. Toàn bộ quy trình được tuân thủ nghiêm ngặt theo tiêu chuẩn quốc tế, giúp sản phẩm đáp ứng các yêu cầu khắt khe và nâng cao giá trị thương hiệu.
Để nhân rộng mô hình, các chuyên gia cho rằng cần phát triển phân bón và thuốc bảo vệ thực vật hữu cơ đạt chuẩn quốc tế. Hiện nay, khoảng 90% phân bón và thuốc bảo vệ thực vật tại Việt Nam chưa đáp ứng yêu cầu sản xuất hữu cơ, là rào cản lớn với HTX và doanh nghiệp. Cải thiện nguồn cung và hướng dẫn tuân thủ quy trình quốc tế sẽ giúp doanh nghiệp nâng cao thương hiệu, bảo vệ uy tín xuất khẩu và mở rộng thị trường bền vững. Trong bối cảnh tiêu chuẩn quốc tế ngày càng siết chặt, đầu tư vào minh bạch chuỗi cung ứng, áp dụng sản xuất hữu cơ và phương pháp bền vững không chỉ là yêu cầu bắt buộc mà còn là cơ hội để khẳng định vị thế nông sản Việt trên thị trường toàn cầu, đồng thời nâng cao giá trị thương hiệu một cách lâu dài.
