| Lần đầu tiên, Việt Nam nhân bản thành công lợn ỉ có nguy cơ tuyệt chủng |
 |
| 4 con lợn ỉ đực nhân bản đầu tiên tại Việt Nam lúc 10 tháng tuổi. Ảnh: VCN. |
Những con lợn Ỉ gắn với một thời khó khăn
Tại Việt Nam, lợn Ỉ có nguồn gốc từ giống lợn Ỉ mỡ ở Nam Định. Qua một thời gian dài sinh trưởng và phát triển, hiện nay có hai giống lợn Ỉ chính là lợn Ỉ mỡ (còn gọi là mặt nhăn, lợn bọ hung) và lợn Ỉ gộc (còn gọi là Ỉ pha, lợn Ỉ sống bương).
Trước những năm 1970, lợn Ỉ được nuôi ở khắp các tỉnh đồng bằng Bắc Bộ như Nam Định, Hà Nam, Hà Tây, Hưng Yên, Vĩnh Phúc, Hải Dương, Thái Bình, Quảng Ninh, Ninh Bình, Thanh Hóa, Hải Phòng…
Theo thống kê, năm 1969 cả hai giống lợn Ỉ này vẫn còn 2 triệu con. Tuy nhiên số lượng lợn Ỉ đang ngày càng thu hẹp dần gần đến mức tuyệt chủng, hiện nay chỉ còn lợn Ỉ gộc và nuôi tại Thanh Hóa. Nếu từ các năm 2001 đến 2003 có 50 lợn Ỉ cái và 4 lợn đực giống bảo tồn ở khu vực này thì đến nay chỉ còn 30 lợn cái và 4 lợn đực.
Mặc dù lợn Ỉ có thịt thơm ngon, dễ nuôi nhưng thịt ít, mỡ nhiều (tỷ lệ nạc chỉ đạt 36%); nuôi lợn Ỉ cả năm chỉ đạt 40-50kg; do đó lợn Ỉ không cạnh tranh được vị thế với các giống lợn nuôi khác và đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng. Chính vì vậy việc tạo lợn Ỉ nhân bản bằng kỹ thuật cấy chuyển nhân tế bào soma không chỉ giúp bảo tồn nguồn gen lợn Ỉ; mà còn mở ra hướng bảo tồn và phát triển các động vật nuôi có giá trị khác tại Việt Nam.
 |
| Sự thành công của việc tạo lợn Ỉ nhân bản đã khẳng định sự làm chủ công nghệ nhân bản động vật tại Việt Nam. Ảnh: VCN. |
Bước đột phá từ 4 con lợn Ỉ nhân bản đầu tiên
Cấy chuyển nhân tế bào soma hiện nay là một phương pháp đang được nghiên cứu, ứng dụng trong việc lai tạo các động vật có chất lượng tốt và bảo tồn các loài động vật có nguy cơ biến mất.
Từ tháng 7 năm 2017 đến tháng 12 năm 2020, các cán bộ tại Phòng Thí nghiệm trọng điểm Công nghệ tế bào động vật và Trung tâm nghiên cứu lợn Thuỵ Phương đã triển khai thực hiện đề tài “Nghiên cứu tạo lợn Ỉ bằng kỹ thuật chuyển nhân tế bào soma” thuộc “Chương trình trọng điểm nghiên cứu ứng dụng công nghệ sinh học trong lĩnh vực nông nghiệp và phát triển nông thôn đến năm 2020” với mục tiêu: nghiên cứu ứng dụng thành công công nghệ tạo động vật nhân bản bằng cấy chuyển nhân tế bào soma tại Việt Nam, tiến tới phục vụ công tác bảo tồn và phát triển các loài vật nuôi quý hiếm.
Phòng Thí nghiệm trọng điểm đã xây dựng các quy trình trong công nghệ nhân bản lợn Ỉ. Trong quá trình nghiên cứu các cán bộ đã tìm hiểu, chuẩn hoá, ứng dụng các phương pháp mới như tạo tế bào trứng nhận không có màng sáng (zona pellucida) thay vì có màng sáng như hầu hết các công bố trước đây trên thế giới. Ưu điểm của phương pháp này dễ thao tác khi cấy chuyển nhân tế bào cho, vì vậy tạo được nhiều phôi trong thời gian ngắn vì ở lợn mỗi lần cấy phôi phải cần 80-100 phôi. Mặt khác cấy chuyển phôi lợn 5-6 ngày tuổi thay vì cấy phôi 1-2 tế bào đã nâng cao tỷ lệ thụ thai.
 |
| 4 con lợn ỉ đực nhân bản đầu tiên tại Việt Nam lúc sơ sinh. Ảnh: VCN. |
Ngày 10/3/2021 có 01 lợn nhận mang thai an toàn và đẻ 05 lợn con trong đó 1 con chết khi sinh. Lần đầu tiên tại Việt Nam đã nhân bản thành công trên động vật có vú nói chung và trên lợn nói riêng từ tế bào soma (trưởng thành). Sự thành công của việc tạo lợn Ỉ nhân bản đã khẳng định sự làm chủ công nghệ nhân bản động vật, đồng thời nâng cao vị trí về trình độ khoa học so với quốc tế của các cán bộ nghiên cứu tại Phòng Thí nghiệm trọng điểm Công nghệ tế bào, Viện Chăn nuôi.
Theo ông Phạm Doãn Lân - Phó Viện trưởng Viện Chăn nuôi, đồng thời là Chủ nhiệm đề tài "Nghiên cứu tạo lợn Ỉ bằng kỹ thuật chuyển nhân tế bào soma" cho biết, đây là sự thành công vượt bậc về khoa học công nghệ trong lĩnh vực chăn nuôi của Việt Nam.
"Những con lợn ỉ đến nay đã được hơn 2 năm tuổi, vẫn sống khoẻ mạnh bình thường. Quá trình theo dõi cho thấy, sự sinh trưởng, tập tính của những con lợn nhân bản không khác gì so với những con lợn Ỉ được sinh ra bằng phương pháp thông thường. Đồng thời, chúng tôi đã khai thác tinh, đánh giá tinh đông lạnh và sau khi giải tinh đều cho thấy những kết quả rất tốt" - ông Lân thông tin.
 |
| Lợn ỉ đực nhân bản lúc 5 tháng tuổi. Ảnh: VCN. |
Hiện tại, tất cả 04 lợn ỉ đực nhân bản cùng được nhân bản từ một dòng tế bào, đều giống nhau về mặt di truyền, tuy nhiên tốc độ sinh trưởng và khả năng thích ứng với điều kiện nuôi dưỡng, chăm sóc là không đều nhau.
Tại thời điểm 9 tháng tuổi, có sự khác biệt rõ rệt về khối lượng cơ thể giữa các cá thể lợn ỉ đực nhân bản. Khối lượng của lợn ỉ đực nhân bản dao động từ 48 kg đến 61 kg, trung bình đạt 53,5 kg/con. Trung bình tăng khối lượng từ cai sữa của lợn ỉ đực nhân bản đến 9 tháng tuổi đạt 214,89 g/ngày.
Những kết quả đánh giá bước đầu của Viện Chăn nuôi cho thấy, lợn ỉ đực nhân bản có các đặc điểm ngoại hình, sinh trưởng và đặc điểm sinh lý phát dục là tương tự như lợn ỉ sinh sản bình thường. Hiện nay, Viện Chăn nuôi vẫn tiếp tục tiến hành theo dõi và đánh giá khả năng huấn luyện và khai thác tinh trùng lợn ỉ đực nhân bản, chất lượng tinh trùng cũng như khả năng sinh sản của lợn ỉ đực nhân bản sẽ được công bố trong thời gian tới.
Những con lợn Ỉ nhân bản hiện đang được chăm sóc và phát triển tốt Trung tâm Nghiên cứu lợn Thuỵ Phương (Viện Chăn nuôi). Chúng được huấn luyện để ăn các loại thực ăn thông thường như rau khoai, cám. Đây là những hạt nhân để các nhà khoa học tiếp tục nghiên cứu nhân bản ra những con lợn Ỉ có nhưng ưu điểm vượt trội để góp phần thúc đảy phát triển nghề chăn nuôi lợn tại Việt Nam./.
