| Ngành thủy sản tái cơ cấu theo hướng xanh và bền vững Ngành thủy sản Việt Nam bứt phá, chinh phục mốc xuất khẩu 10 tỷ USD Thủy sản Việt Nam vượt mốc 8,3 tỷ USD, đâu là động lực bứt phá? |
 |
| Xuất khẩu thủy sản dự báo gặp nhiều khó khăn trong giai đoạn tới. |
Nhiều rào cản mới khiến xuất khẩu thủy sản gặp khó
Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), tháng 9/2025, xuất khẩu thủy sản đạt hơn 990 triệu USD, tăng 7,5% so với cùng kỳ năm trước. Tính chung 9 tháng, kim ngạch xuất khẩu đạt 8,33 tỷ USD, tăng 15,5% so với năm 2024. Tôm tiếp tục là ngành hàng dẫn đầu với 3,38 tỷ USD, tăng hơn 20% nhờ nhu cầu ổn định tại các thị trường lớn như Mỹ, EU, Nhật Bản. Cá tra giữ vị trí thứ hai với giá trị 1,6 tỷ USD, xuất khẩu mạnh sang Mỹ, Trung Quốc và Trung Đông.
Dù đạt kết quả tích cực, ngành thủy sản bước vào quý IV và năm 2026 với không ít thách thức. Mỹ áp mức thuế đối ứng 20% đối với Việt Nam – cao hơn so với các đối thủ cạnh tranh như Ecuador (15%) hay một số nước Đông Nam Á (19%). Đặc biệt, ngành tôm chịu áp lực lớn nhất khi phải gánh mức thuế chống bán phá giá lên đến 35,29%, theo kết quả sơ bộ của kỳ rà soát hành chính lần thứ 19 (POR19) của Bộ Thương mại Mỹ. Đây là mức cao nhất trong lịch sử, đe dọa nghiêm trọng biên lợi nhuận và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp.
So với tôm, ngành cá tra có phần “dễ thở” hơn khi một số doanh nghiệp lớn, trong đó có Vĩnh Hoàn, được miễn thuế chống bán phá giá. Tuy nhiên, thuế đối ứng 20% vẫn là áp lực đáng kể, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng giữ vững thị phần. Không chỉ vậy, Mỹ mới đây từ chối công nhận tương đương cho 12 nghề cá khai thác của Việt Nam theo đạo luật bảo vệ động vật có vú ở biển.
Quy định này khiến sản phẩm từ các nghề cá như cá ngừ, tôm hùm, cua, ghẹ sẽ không được phép xuất khẩu vào Mỹ từ năm 2026, với thiệt hại ước tính lên tới hơn 500 triệu USD nếu không có thay đổi. Thêm vào đó, “thẻ vàng” IUU mà EU áp dụng với thủy sản Việt Nam vẫn chưa được gỡ bỏ, tiếp tục gây thiệt hại về chi phí, uy tín và cơ hội tiếp cận thị trường. Các rào cản này đang khiến xuất khẩu thủy sản đối mặt với sức ép chưa từng có, dù nhu cầu toàn cầu được dự báo tăng nhẹ vào cuối năm.
Chủ động chiến lược và chuyển hướng thị trường để bứt phá
Theo VASEP, trong bối cảnh biến động thương mại toàn cầu, sự chủ động và linh hoạt của doanh nghiệp là yếu tố quyết định. Trước hết, doanh nghiệp cần theo sát diễn biến thị trường và các chính sách thuế để kịp thời điều chỉnh kế hoạch sản xuất, tránh rủi ro khi thị trường lớn biến động.
Một trong những hướng đi chiến lược là cơ cấu lại thị trường xuất khẩu, tập trung vào các khu vực ít cạnh tranh hơn như ASEAN và Trung Đông. Đây là hai thị trường tiềm năng, nhu cầu thủy sản ổn định, phù hợp với năng lực sản xuất của Việt Nam. Song song đó, việc duy trì và củng cố các thị trường truyền thống như Mỹ, Nhật Bản, EU và Trung Quốc vẫn giữ vai trò quan trọng để đảm bảo kim ngạch tăng trưởng bền vững.
Đa dạng hóa sản phẩm cũng là giải pháp trọng tâm. VASEP khuyến nghị doanh nghiệp tập trung phát triển các dòng sản phẩm có giá trị gia tăng cao, kết hợp chế biến sâu và truy xuất nguồn gốc rõ ràng để đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế. Đặc biệt, việc ứng dụng đổi mới sáng tạo trong nuôi trồng, cải thiện quy trình bảo quản, chế biến và xây dựng thương hiệu quốc gia cho sản phẩm thủy sản Việt Nam sẽ giúp tăng lợi nhuận, giảm chi phí và nâng vị thế ngành.
Trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt, việc đẩy mạnh thương hiệu, nâng cao tiêu chuẩn môi trường và minh bạch hóa nguồn gốc được xem là “tấm hộ chiếu” giúp thủy sản Việt Nam vượt qua sóng gió. Như VASEP nhấn mạnh, “sự chủ động, linh hoạt và sáng tạo sẽ là chìa khóa để ngành thủy sản vừa giữ vững thành quả, vừa mở rộng cơ hội trên các thị trường quốc tế trong thời gian tới”.
