Giải pháp nào để nông sản xuất khẩu đạt chuẩn bền vững?

Tại Đài Loan, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (TFDA) đã áp dụng biện pháp kiểm tra 100% lô súp lơ nhập khẩu từ Việt Nam trong giai đoạn 26/8 – 25/9/2025.

Nông sản Việt liên tục đối mặt cảnh báo chất lượng

Thời gian gần đây, nhiều mặt hàng nông sản Việt Nam liên tiếp bị cơ quan quản lý tại các nước nhập khẩu cảnh báo vì không đạt tiêu chuẩn. Tại Đài Loan, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (TFDA) đã áp dụng biện pháp kiểm tra 100% lô súp lơ nhập khẩu từ Việt Nam trong giai đoạn 26/8 – 25/9/2025, sau khi 3 lô hàng trước đó không đạt chuẩn khi kiểm nghiệm tại cửa khẩu. Không chỉ súp lơ, mặt hàng sầu riêng tươi cũng bị tăng cường giám sát khi ghi nhận tới 13 lô hàng vi phạm quy định về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật và kim loại nặng.

Trước tình hình này, Văn phòng Kinh tế Văn hóa Việt Nam tại Đài Bắc khuyến nghị doanh nghiệp cần siết chặt kiểm soát chất lượng nhằm tránh nguy cơ bị trả hàng hoặc tiêu hủy. Ở cấp vĩ mô, Chính phủ đã ban hành Công điện 150/CĐ-TTg vào cuối tháng 8/2025, nhấn mạnh yêu cầu tăng cường truy xuất nguồn gốc, bảo đảm chất lượng và uy tín nông, lâm, thủy sản. Công điện nêu rõ phải xử lý nghiêm hành vi sử dụng hóa chất cấm, đồng thời khắc phục triệt để các khuyến cáo của Đoàn thanh tra EU về dư lượng thuốc trừ sâu, đặc biệt tại những địa phương thường bị cảnh báo như Đồng Tháp, Lâm Đồng và TP. Hồ Chí Minh.

Không chỉ Đài Loan, Trung Quốc – thị trường xuất khẩu chủ lực – cũng thường xuyên đưa ra cảnh báo đối với nông, thủy sản Việt Nam. Dù tình hình đã có cải thiện, nhưng theo ông Nông Đức Lai, Tham tán Thương mại Việt Nam tại Trung Quốc, tỷ lệ cảnh báo vẫn ở mức cao. Điều này cho thấy việc tuyên truyền, giám sát và chế tài trong nước dù đã được triển khai nhưng vẫn chưa đủ mạnh để xử lý tận gốc.

Báo cáo từ Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) dự báo các nước nhập khẩu sẽ tiếp tục siết chặt biện pháp chống gian lận thương mại, truy xuất nguồn gốc và an toàn thực phẩm. Thách thức với nông sản Việt không chỉ nằm ở yêu cầu kỹ thuật khắt khe mà còn đến từ những rào cản thương mại mới.

Nâng cao quản trị chất lượng và chuẩn hóa chuỗi sản xuất

Không chỉ súp lơ, mặt hàng sầu riêng tươi cũng bị tăng cường giám sát khi ghi nhận tới 13 lô hàng vi phạm quy định về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật và kim loại nặng.

Trước áp lực từ các thị trường, nhiều chuyên gia cho rằng chìa khóa để nông sản Việt khẳng định vị thế lâu dài là quản trị chất lượng một cách đồng bộ. Ở cấp địa phương, công tác quản lý mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói vẫn còn bất cập. Tại Lâm Đồng, tình trạng thu mua sản phẩm ngoài vùng trồng đã đăng ký làm ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng sầu riêng xuất khẩu, khiến nguy cơ bị cảnh báo và mất mã số xuất khẩu gia tăng. Việc ghi chép nhật ký sản xuất nhiều nơi vẫn mang tính hình thức, thiếu minh bạch, gây khó khăn cho truy xuất nguồn gốc.

Ngược lại, tỉnh An Giang đang có bước đi tích cực khi thúc đẩy cấp mã số vùng trồng gắn với ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số. Việc xây dựng cơ sở dữ liệu tập trung, khuyến khích sử dụng nhật ký điện tử và nâng cấp cơ sở đóng gói theo chuẩn quốc tế là giải pháp quan trọng để đáp ứng yêu cầu khắt khe từ thị trường. Đây cũng là nền tảng hình thành hệ thống quản trị minh bạch, gia tăng sức cạnh tranh cho nông sản.

Ở góc độ doanh nghiệp, nhiều ý kiến khẳng định kiểm soát chất lượng không chỉ nhằm đáp ứng một thị trường cụ thể mà phải được coi là chuẩn mực chung. Trường hợp xuất khẩu chuối là minh chứng rõ nét. Nhờ duy trì kiểm soát nghiêm ngặt dư lượng thuốc bảo vệ thực vật và áp dụng quy trình thống nhất từ giống, canh tác đến bao bì, chuối Việt Nam đã chiếm trung bình 37–42% thị phần tại Trung Quốc trong nửa đầu năm 2025, vượt qua Philippines – quốc gia từng nắm giữ 70–80% thị phần.

Theoiám đốc Công ty TNHH Huy Long An, nhấn mạnh rằng doanh nghiệp phải tuyệt đối thận trọng với vấn đề dư lượng hóa chất, bởi chỉ cần vượt ngưỡng cho phép, khách hàng sẽ phản ứng tiêu cực ngay lập tức. Quan điểm này cũng được Hiệp hội Rau quả Việt Nam đồng tình khi khẳng định chất lượng và sự đồng đều trong chất lượng là yếu tố then chốt để nâng cao sức cạnh tranh.

Tổng thể, giải pháp bền vững cho nông sản Việt không nằm ở nỗ lực riêng lẻ của từng doanh nghiệp, mà phải là sự liên kết đồng bộ từ quản lý Nhà nước, chính quyền địa phương đến cộng đồng nông dân. Chuỗi sản xuất cần được giám sát chặt chẽ, ứng dụng công nghệ số trong quản lý, đồng thời nâng cao ý thức trách nhiệm của cả người sản xuất lẫn doanh nghiệp. Chỉ khi hình thành được hệ sinh thái quản trị chất lượng toàn diện, nông sản Việt mới có thể vượt qua rào cản kỹ thuật, khẳng định vị thế bền vững trên thị trường quốc tế.

Cà phê đứng đầu danh sách những nông sản xuất khẩu tỷ USD

Thương mại nông sản Việt Nam – Trung Quốc nhìn từ những con số

Sầu riêng “thất mùa” đầu ra: Hậu quả từ lệ thuộc một thị trường

Chủ động kiểm soát chất lượng nông sản xuất khẩu

Kiến nghị khẩn cấp gỡ rào cản thuế VAT 5% cho nông sản xuất khẩu