Đề án trồng trọt giảm phát thải: Nền tảng tạo dựng thương hiệu nông sản bền vững

Ngoài lúa gạo, nhiều nhóm cây trồng khác như ngô, sắn, đậu tương, rau màu, cây ăn quả đều có tiềm năng áp dụng các giải pháp canh tác giảm phát thải.

Phát triển theo hướng sinh thái, hiện đại

Đại diện Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, ngoài lúa gạo, nhiều nhóm cây trồng khác như ngô, sắn, đậu tương, rau màu, cây ăn quả đều có tiềm năng áp dụng các giải pháp canh tác giảm phát thải. Những biện pháp này giúp giảm sử dụng phân bón, tăng hấp thụ carbon, cải thiện sức khỏe đất, bảo vệ môi trường, tiết kiệm tài nguyên và hướng tới sản xuất bền vững.

Tuy nhiên, hiện nay các mô hình canh tác giảm phát thải mới chỉ dừng ở quy mô nhỏ, rời rạc, thiếu định hướng tổng thể ở cấp quốc gia. Điều này khiến hiệu quả giảm phát thải chưa cao, trong khi nhiều thị trường quốc tế ngày càng siết chặt tiêu chuẩn liên quan đến carbon, chứng nhận bền vững, truy xuất nguồn gốc. Nếu chậm triển khai các chương trình sản xuất giảm phát thải, nông sản Việt Nam có nguy cơ mất lợi thế cạnh tranh khi xuất khẩu.

Trước thực tế đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường xây dựng Đề án đặt mục tiêu đến năm 2035, lĩnh vực trồng trọt phải góp phần giảm ít nhất 15% tổng phát thải khí nhà kính so với năm 2020. Đồng thời, xây dựng nhãn hiệu “Phát thải thấp” cho sản phẩm, triển khai ít nhất 1-2 mô hình trồng trọt giảm phát thải ở mỗi tỉnh, thí điểm 15 mô hình canh tác đáp ứng yêu cầu phát triển tín chỉ carbon và ban hành tối thiểu 5 gói kỹ thuật áp dụng cho cây trồng chủ lực.

Đề án cũng xác định đào tạo, tập huấn cho khoảng 3.000 cán bộ, nông dân và doanh nghiệp về kỹ thuật, chính sách, công cụ đo phát thải. Về tầm nhìn dài hạn đến 2050, toàn ngành trồng trọt phấn đấu 100% diện tích cây trồng chủ lực áp dụng quy trình canh tác bền vững, xây dựng hệ thống dữ liệu số hóa về phát thải và phổ cập nhãn hiệu “Phát thải thấp” cho nông sản chủ lực, đưa Việt Nam trở thành quốc gia tiên phong trong khu vực về phát triển nông sản có trách nhiệm với khí hậu.

An toàn từ gốc, khẳng định vị thế trên thị trường

Để đạt được mục tiêu, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đưa ra hàng loạt nhiệm vụ cụ thể. Trước hết là chuyển đổi cơ cấu cây trồng linh hoạt, phù hợp với điều kiện sinh thái từng vùng và trình độ canh tác. Nhiệm vụ trọng tâm là phát triển diện tích cây trồng lâu năm có giá trị kinh tế cao, vừa tăng thu nhập vừa hấp thụ carbon; chuyển đổi diện tích lúa kém hiệu quả sang cây trồng cạn hoặc kết hợp nuôi trồng thủy sản; phát triển mô hình “một vụ lúa - một vụ màu” để cải thiện đất.

Tiếp đến là phát triển và áp dụng các gói kỹ thuật giảm phát thải trong sản xuất trồng trọt, gồm quản lý nước tưới, hệ thống thâm canh cải tiến (SRI), giảm phân bón vô cơ, tăng phân hữu cơ, phân vi sinh, hạn chế thuốc bảo vệ thực vật hóa học, ưu tiên giải pháp sinh học. Công nghệ số cũng được đưa vào để giám sát độ ẩm đất, điều tiết nước, phân bón, thuốc, đồng thời nâng cao khả năng tích trữ carbon.

Ứng dụng Drone trong lĩnh vực bảo vệ thực vật hướng tới xây dựng nông nghiệp thông minh và bền vững.

Các mô hình sản xuất quy mô vùng và chuỗi giá trị sẽ được triển khai, gắn kết nông dân - hợp tác xã - doanh nghiệp. Những mô hình này không chỉ áp dụng kỹ thuật phát thải thấp mà còn đảm bảo cơ chế đo lường, báo cáo, thẩm định (MRV) theo chuẩn quốc tế. Đồng thời, đề án nhấn mạnh việc nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi sản xuất của nông dân, kết nối thị trường cho sản phẩm phát thải thấp.

Giải pháp đồng bộ, hợp tác quốc tế để hiện thực hóa mục tiêu

Đề án cũng đề ra nhiều giải pháp đồng bộ. Trước hết là hoàn thiện thể chế, chính sách và công cụ hỗ trợ, bổ sung yêu cầu giảm phát thải vào chiến lược, quy hoạch và chương trình ngành trồng trọt. Các cơ chế ưu đãi tài chính sẽ được ban hành nhằm khuyến khích nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp tham gia sản xuất phát thải thấp.

Về khoa học công nghệ, đề án khuyến khích ứng dụng trí tuệ nhân tạo, cảm biến thông minh, nông nghiệp chính xác để quản lý nước, dinh dưỡng, giám sát phát thải. Các sáng kiến như sản xuất than sinh học từ phụ phẩm, luân canh hợp lý, sử dụng bèo hoa dâu trong hệ thống canh tác được coi là giải pháp tăng tích trữ carbon.

Song song, cơ quan quản lý sẽ thúc đẩy liên kết chuỗi giá trị, cải thiện nguồn lực tài chính, huy động vốn xã hội hóa, tài trợ quốc tế và mở rộng thị trường nông sản phát thải thấp, đặc biệt tại EU, Nhật Bản, Bắc Mỹ. Công tác đào tạo, truyền thông, phổ cập kiến thức về tín chỉ carbon, nông nghiệp tuần hoàn cũng là một trong những nhiệm vụ then chốt.

Cuối cùng, hợp tác quốc tế và hội nhập được nhấn mạnh, với sự tham gia của các tổ chức FAO, WB, GIZ, JICA, UNDP, IFAD... nhằm tranh thủ hỗ trợ kỹ thuật, tài chính, học hỏi kinh nghiệm, cũng như góp phần đưa nông sản Việt Nam khẳng định vị thế trên thị trường xanh toàn cầu.

Đề án 1 triệu hecta lúa chất lượng cao vùng ĐBSCL là sự thay đổi to lớn đối với ngành lúa gạo

Hiệu quả kép từ Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp