 |
Cây bàn tay hay có tên gọi khác là bàn tay ma, bàn chân ma, co mừ phi (tiếng Tày), tên khoa học Heliciopsis lobata (Merr.) - thuộc họ cơm vàng (Proteaceae).
Là cây thân gỗ cao từ 7 đến 8 m, có cành nhỏ và cuống lá non, quanh thân có lông nhung.
Cuống lá cứng, dài 40-80cm, rộng 20-40cm, xẻ sâu tạo thành hình gần bầu dục, mỗi lá xẻ từ 3-9 thùy dạng trứng, mép lá có thể nguyên hay có hình gợn sóng.
Hoa có hình bầu dục thường ra vào tháng sáu, không có cuống, hoa là đơn tính.
Quả dẹt có hình trứng hoặc hình bầu dục, không có lông bao quanh, khi chín quả có màu nâu đen, vị ngọt có thể ăn được.
Loài cây này mới chỉ phân bố ở các tỉnh miền núi, chưa thấy mọc ở đồng bằng.
Cây bàn tay ma mọc hoang ở các cánh rừng miền Tây Bắc như Hà Giang, Yên Bái, Lào Cai, Tuyên Quang, Cao Bằng, Hòa Bình, Ninh Bình….Cây có vị nhạt, tính mát, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc.
Cây bàn tay có nhiều tác dụng trong việc điều trị bệnh. Theo kinh nghiệm của dân gian, vị thuốc có tác dụng lợi tiểu, chống viêm, dùng trong các trường hợp viêm gan siêu vi trùng, vàng da, mắt vàng, đái ít, nước tiểu sẫm màu, ăn kém…
Có thể dùng trong trường hợp viêm thận: phù mặt, nước tiểu đỏ… Ðồng bào người Dao dùng cây để giải rượu, chữa bệnh thấp khớp, chữa bệnh lao hạch, nấu nước tắm cho phụ nữ sau khi sinh đẻ cho khoẻ người và chống đau nhức.
 |
Bàn tay ma là vị thuốc chính xuất hiện trong hầu hết các các đơn thuốc chữa bệnh về gan của các lương y nổi tiếng của tỉnh Cao Bằng, Bắc Kạn.
Liều dùng từ 20 – 50 gam khô, thuốc hầu như không có độc tính và không gây tác dụng phụ.
Một số bài thuốc sử dụng cây bàn tay.
Giúp giải rượu
Dùng khoảng 70g rễ khô, đun với 3 bát nước. Đun tới khi sôi rồi để lửa nhỏ thêm khoảng 5 phút, chắt nước ra uống.
Trước hoặc sau khi uống rượu, uống 1 cốc nước sắc từ rễ cây bàn tay giúp giảm các triệu chứng đau đầu, chóng mặt sau khi uống rượu, giảm mệt mỏi sau đó.
Xơ gan cổ trướng, xơ gan do rượu
Rễ cây bàn tay, long nha thảo mỗi loại 20g, rễ chua ngút , thạch xương bồ, chỉ thiên, rễ me chua, bồng bồng rường, thổ Phục linh, rễ dâu mỗi loại 10g.
Đem sắc nước uống ngày 1 thang, chia làm 2-3 lần uống trong ngày.
Bệnh gan (vàng da, vàng mắt, tiểu ít, nước tiểu sậm màu,...)
Rễ cây bàn tay, mộc thông mỗi loại 20g, thổ phục linh, lá cây nhãn, bồ khai đỏ mỗi loại 10g. Đem sắc lấy nước, ngày 1 thang chia làm 2-3 lần uống. Uống liên tục trong 10-15 ngày sẽ cải thiện các triệu chứng của tổn thương chức năng gan.
 |
Chữa trị gút
Dùng 200 gam cây bàn tay sắc nước uống thay nước hàng ngày. Uống liên tục trong 1 - 2 tháng. Có thể thêm vị thuốc cây xau xau, tầm gửi để tăng hiệu quả giảm acid uric máu.
Viêm gan virus
Dùng 100 – 200 gam rễ cây bàn tay sắc nước uống thay nước hàng ngày.
Lưu ý: Nếu sử dụng kéo dài với liều quá cao có thể gây giảm sinh lý; Phụ nữ mang thai không nên dùng.; Thận trọng dùng với những bệnh nhân suy thận.
Tốt nhất nên tham vấn ý kiến bác sỹ chuyên khoa hoặc thầy thuốc có chuyên môn trước khi áp dụng bất kỳ bài thuốc nào từ cây bàn tay trong việc điều trị bệnh.
