Sâm Ngọc Linh: “Nhân sâm” được xem là Quốc bảo của Việt Nam

Cây Sâm Ngọc Linh như thế nào?

• Sâm Ngọc Linh hay gọi là sâm Việt Nam là bài thuốc quý thuộc họ Cuồng Cuồng (Araliaceae). Sâm được đánh giá là loại dược liệu thượng đẳng, một trong 5 loại nhân sâm tốt nhất thế giới hiện nay.

• Tên khoa học là Panax vietnamesis.

• Tên gọi khác: Sâm Việt Nam, Sâm Ngọc Lĩnh, củ Ngải rọm con, sâm Trúc, sâm khu 5 (sâm K5), cây thuốc giấu.

Trong tự nhiên cây Sâm Ngọc Linh như thế nào? Sâm có dạng thân kí sinh thẳng đứng, có màu lục hoặc tím đường kính khá nhỏ chỉ khoảng từ 4-8mm, thường mọc thành đám dưới tán rừng dọc theo các suối ẩm trên đất nhiều mùn. Rễ thường thuộc dạng củ nhiều rễ nhánh có đường kính từ 1-3cm. Lâu năm thì thường có hoa và quả mọc tập trung ở trung tâm của tán lá khi chín ngả màu đỏ cam với một chấm đen không đều ở đỉnh quả.

Cây Sâm Ngọc Linh

Được phát hiện vào những năm 70 của thế kỷ trước, là loài nhân sâm thứ 20 trên thế giới, được xếp vào hàng thượng đẳng, chứa nhiều giá trị dược chất cực kỳ quan trọng, đặc biệt tốt cho sức khỏe người dùng.

Theo như kết quả nghiên cứu của Bộ Y tế Việt Nam thì có đến 26 hợp chất saponin có cấu trúc hóa học đã biết và 24 saponin có cấu trúc mới không được tìm thấy trong các loại sâm khác, những nghiên cứu mới còn cho thấy hợp chất saponin có thể lên đến 52 loại. Vì vậy có thể nói, đây là một trong những loại sâm có chứa hàm lượng saponin cao nhất hiện nay, mang đến nhiều giá trị tuyệt hảo cho cuộc sống con người.

Với đồng bào dân tộc Xê-đăng thì đã được xem như báu vật từ rất lâu đời, họ gọi là Cây Thuốc Giấu hay củ Ngại Rọm Con, dùng để bồi bổ và chữa nhiều căn bệnh thường gặp rất hữu hiệu. Từ những thông tin lưu truyền trong cộng đồng dân tộc thiểu số ở tỉnh Quảng Nam và Kon Tum mà vào năm 1973, một tổ gồm 4 cán bộ của khu Y tế Trung Trung bộ sau nhiều ngày tìm kiếm đã phát hiện ra 2 cây đầu tiên ở độ cao 1.800 mét so với mực nước biển.

Tiếp theo đó vào năm 1978 và năm 1979, các cuộc tìm kiếm và điều tra được mở rộng, phát hiện thêm nhiều khu vực có trữ lượng lớn hơn, phục vụ tốt nhất cho công tác nghiên cứu, nhân rộng, phát triển thảo dược quý trong việc chăm sóc sức khỏe con người.

Sâm Ngọc Linh thường mọc ở đâu?

Tại khu vực núi Ngọc Linh ở độ cao khoảng hơn 1.500m thuộc địa phận giáp ranh giữa 2 tỉnh Quảng Nam và KonTum vào những năm 70 của thế kỷ trước, người ta đã phát hiện ra loài sâm quý hiếm nhất thế giới này.

Sâm mọc dưới tán cây lớn, lớp đất có nhiều mùn, nhiệt độ thích hợp nhất là vào ban ngày từ 20°C – 25°C, ban đêm 15°C – 18°C. Loại sâm này có một đặc điểm đó là có thể sống rất lâu, có khi lên tới 100 năm hoặc lâu hơn, sâm Ngọc Linh sinh trưởng khá chậm. Phần giá trị nhất dùng làm bài thuốc quý của sâm ngọc linh đó là củ, thân rễ và ngoài ra cũng có thể dùng rễ con và lá.

Cách tính tuổi Sâm Ngọc Linh

Nếu để ý quan sát các bạn sẽ nhìn trên củ Sâm Ngọc Linh có các vết sẹo. Vì vậy, việc căn cứ vào vết sẹo (mắt) có trên củ Sâm chúng ta sẽ dễ dàng nhận biết được độ tuổi của Sâm.

Các chuyên gia về Sâm cũng cho biết thêm, dựa trên số lượng vết sẹo có trên củ (số lượng mắt trên củ Sâm) có thể tính chính xác được tuổi Sâm là do đặc điểm sinh trưởng và phát triển của Sâm trong một năm. Thường thì, cứ mỗi năm thảo dược sẽ cho ra một vết sẹo (mắt) mới. Bên cạnh đó, dựa vào các vết sẹo (mắt) của củ Sâm chúng ta còn có thể khám phá ra được quá trình sinh trưởng và phát triển của củ Sâm; như độ cao, khí hậu, thổ nhưỡng, địa hình, độ che phủ, lượng mưa,..mà củ Sâm đã nhận. Vì vậy, có thể khẳng định, thông qua việc đếm vết sẹo có trên củ Sâm chúng ta sẽ dễ dàng biết được tuổi Sâm, kỹ thuật này có thể dự đoán chính xác được tuổi Sâm lên đến 99%.

Bên cạnh việc đoán tuổi Sâm dựa theo các vết sẹo (mắt) có trên củ Sâm thì còn có một đặc điểm để có thể nhận biết chính xác được củ Sâm có độ tuổi từ 4-5 tuổi trở lên nữa là đối với Sâm từ 4-5 tuổi thường có hoa hình tán đơn, cuống hoa có chiều dài từ 10-20cm. Một số củ có kèm theo 1-4 tán phụ hay một số hoa lẻ dưới tán hoa chính, tán hoa chính có khoảng 60-100 hoa, cuống hoa ngắn từ 1-1,5 cm, lá Sâm thường có 5 lá chét, cánh hoa thường có 5 cánh, nhị cũng 5

số lượng mắt trên củ Sâm có thể tính chính xác được tuổi Sâm

Bộ phận sử dụng

Vì là một dược liệu vô cùng quý giá nên hầu như tất cả các bộ phận trên cây Sâm Ngọc Linh như: thân, củ, rễ, lá đều được sử dụng. Những bộ phận này đều chứa trong mình các dược chất vô cùng quý hiếm để làm dược liệu.

Thành phần dược chất trong cây Sâm Ngọc Linh

Nhân Sâm Ngọc Linh đã là loại sâm quý hiếm hạng thượng đẳng thì phải chứa những thành phần dược chất quý hiếm sau đây:

• 52 hợp chất Saponin: Ro, Rb1, Rb2, Rc, Rd, Re, Rf, Rg1, Rg2, Rg3, Rh1, Rh2,… chứa trong thân rễ và củ.

• 19 Saponin pamaran chứa trong lá sâm

• 7 hợp chất polyaceytylen.

• 17 acid amin: phenylalanine, lysine, leucine, isoleucine, threonine, valine, tryptonphan, methionine,…

• 20 nguyên tố vi lượng : Như Fe, Cu, Mu, Co, K…

• Các glucid, lipit và tinh dầu.

• Rễ tươi còn chứa chất daucosterol

• Các vitamin như vitamin E, B2, B12,…

Công dụng của Sâm Ngọc Linh

Với hàm lượng saponin được coi là cao nhất trong các loại sâm, cao hơn cả nhân sâm Hàn Quốc, sâm Mỹ, sâm Trung Quốc. Trong Sâm có 26 chất Saponin đã biết và 24 chất Saponin có cấu trúc mới chưa từng thấy. Đồng thời còn chứa nhiều axit béo, axit amin quý hiếm và rất nhiều nguyên tố, đa vi lượng.

Loại Sâm Việt Nam này là một dược liệu quý thượng đẳng mang đến cho người dùng các tác dụng sau đây:

– Phòng chống các loại khối u Hỗ trợ thuốc chữa u bứu.

– Gia tăng sức đề kháng không đặc hiệu Suy giảm miễn dịch.

– Chống ôxy hóa (Antioxidant) Chống lão hóa.

– Tăng cường chức năng gan và bảo vệ tế bào gan Chống xơ gan và giải độc gan.

– Tăng tạo hồng cầu, tiểu cầu Chữa thiếu máu, suy tiểu cầu.

– Giảm cholesterol huyết, giảm lipit, tăng HDL Xơ vữa động mạch.

– Tác dụng kiểu nội tiết tố sinh dục Suy nhược sinh dục.

– Antistress giải lo âu và chống trầm cảm Các bệnh lý gây ra bởi stress.

– Tăng thể lực, chống nhược sức Suy nhược cơ thể.

– Kích thích các hoạt động não bộ Suy nhược tinh thần.

– Đặc hiệu với vi khuẩn Streptococi Chữa viêm họng hạt.

– Giảm đường huyết hiệp lực với thuốc hạ đường huyết Bệnh tiểu đường.

– Điều hòa hoạt động tim mạch Loạn nhịp tim và hạ huyết áp.

Ngoài ra đối với người dân địa phương, đây chính là bài thuốc trị sốt rét, chữa lành vết thương, thuốc cầm máu, chữa bệnh về tiêu hóa…

Nhân Sâm Ngọc Linh chữa được bệnh gì?

Dựa trên những nghiên cứu dược lý lâm sàng hoạt chất trong Nhân Sâm Ngọc Linh, các bệnh có thể chữa được như:

• Với các hợp chất được tìm thấy trong Sâm như: Erythromycin, Ampicillin, Tetracyclin, Bactrim, đã mang đếm tác dụng chữa viêm họng, kháng khuẩn các chủng vi khuẩn Gram (+), nhất là trên chủng vi khuẩn Streptococcus.

Ngâm Ngọc Linh với mật ong

• Với hợp chất M – R2 chứa trong Sâm đã góp phần đẩy lùi stress, giúp phục hồi các rối loạn chức năng do stress gây ra như làm mất cảm giác đau, loét dạ dày, giảm khả năng miễn dịch.

• Majonoside – R2: có tác dụng giải lo âu, trầm cảm.

• Đặc biệt trong 52 Saponin triterpen có tính kháng khuẩn, phá vỡ tế bào ung thư, axit béo, giảm cholesterol, hồi sinh hồng cầu và bạch cầu bị giảm, tăng nội tiết tố sinh dục.

• Với việc hội tụ các hợp chất polyacetylen, axit béo như palnitic, stearic, oleic, linoleic, linolenic hỗ trợ điều hòa hoạt động của tim, chống xơ vữa động mạch, giải độc gan.

• Sâm hội đủ 8 loại Axit amin cần thiết cho cơ thể, 20 nguyên tố vi lượng như sắt, kali, mangan và 1 số thành phần khác là gluxit, tinh dầu có công dụng tăng sinh lực, chống lại sự mệt mỏi, làm tăng trí lực và ăn ngon hơn.

Cách sử dụng Sâm Ngọc Linh

Không có độc tố nên có thể sử dụng rộng rãi cho mọi lứa tuổi từ trẻ em đến người già, tuy nhiên cần lưu ý cứ 1 kg khô sẽ tương đương với 5 kg tươi nên cần cân đối trong việc sử dụng.

Dùng Sâm Ngọc Linh như thế nào cho hiệu quả cao nhất mới là điều đáng lưu tâm. Vì bỏ ra một số tiền lớn để mua sản phẩm này mà hiệu quả lại không cao là điều không ai mong muốn cả. Để sử dụng hiệu quả thường có 3 cách cơ bản sau :

Dùng trực tiếp

Ngậm sâm: Sâm Ngọc Linh sau khi làm sạch thì thái thành từng lát mỏng, ngậm đến khi mềm thì nuốt. Mỗi ngày ngậm 3 lần, mỗi lần ngậm 1 lát. Cách này dùng cho trường hợp người chán ăn, mệt mỏi, người mắc bệnh lâu ngày, phổi yếu, hô hấp kém.

Pha trà

Dùng 2-3g Sâm Ngọc Linh thái lát hoặc tán bột mịn, cho vào bình trà đổ nước sôi vào và đợi khoảng 5 phút là có thể uống như trà, mùi thơm rất đặc trưng.

Sử dụng làm thuốc

– Nhân Sâm Ngọc Linh có tác dụng hỗ trợ điều trị một số loại bệnh như thiếu máu, tiểu đường, ung thư, cơ thể suy nhược.

– Cách nấu: dùng 10g Sâm Ngọc Linh đã thái lát mỏng, thêm khoảng 1,5 lít nước, đun nhỏ lửa trong 20-30 phút thì tắt bếp. Thuốc chia thành nhiều lần uống hết trong ngày, dùng cả nước lẫn sâm.

Ngâm rượu

– Sâm Ngọc Linh nguyên củ rửa sạch, để ráo, tráng sơ với rượu trước khi ngâm.

– Tỷ lệ ngâm là cứ 1kg Sâm Ngọc Linh thì ngâm chung với 10 lít rượu trắng khoảng 40 độ, tùy vào cân nặng của sâm mà chọn lượng rượu và bình đựng thủy tinh tương ứng.

– Thời gian ngâm là từ 2-3 tháng. Mỗi ngày nên dùng từ 1-2 ly nhỏ khoảng 30ml là đủ.

– Cách làm này phù hợp cho nam giới muốn bồi bổ sức khỏe, tăng cường sinh lực và kích thích ăn uống ngon miệng. Người đang mắc bệnh gan, thận, dị ứng với rượu… không nên dùng cách này.

Ngâm mật ong

– Dùng 1kg Sâm Ngọc Linh (đã thái lát, phơi khô khoảng còn 50% lượng nước) ngâm chung với 4 – 5 lít mật ong rừng trong bình thủy tinh.

– Trong thời gian ngâm không để nước rơi vào trong bình, khi có bọt thì hớt bỏ để sâm không bị chua.

– Cách dùng: Sâm Ngọc Linh ngâm mật ong có thể dùng để ngậm hoặc pha với nước ấm để uống.

– Cách này thích hợp cho nhu cầu bồi bổ sức khỏe, tăng cường thể lực, kích thích hoạt động của não bộ, phòng ngừa và hỗ trợ điều trị ung thư, hỗ trợ điều trị thiếu máu.

Làm món ăn

– Hấp với trứng: khoét lỗ nhỏ ở đầu trứng rồi cho khoảng 1-2g Sâm Ngọc Linh tán bột mịn vào, trộn đều, bịt kín rồi mang đi hấp. Mỗi ngày ăn 1 quả.

– Nấu cháo: dùng 3-5g Sâm Ngọc Linh thái lát, cho vào nấu chung với gạo và nước, ninh nhừ và nêm nếm vừa ăn. Món này thích hợp cho người bệnh và người già.

Một số lưu ý khi dùng Sâm Ngọc Linh

Dùng Sâm Ngọc Linh kiêng gì?

Vấn đề kiêng cử trong khi dùng sâm các bạn hết sức lưu ý để hiệu quả của sâm đạt cao nhất và tráng những trường hợp xấu xảy ra đối với cơ thể. Vậy dùng Sâm Ngọc Linh kiêng gì?

• Không được ăn hải sản, củ cải khi uống nước Sâm vì có thể làm giảm và mất tác dụng của sâm.

• Dùng đúng liều lượng theo chỉ dẫn của chuyên gia.

• Hãy dùng ấm đất hoặc thủy tinh để nấu sâm. Không được dùng đồ kim loại để nấu vì sẽ làm giảm đi hiệu quả của sâm.

• Không nên uống trà chung với nước sâm mà hãy uống cách nhau khoảng 2 giờ đồng hồ.

• Hạn chế dùng chất kích thích.

• Ăn uống, nghỉ ngơi điều độ, hoạt động thể thao lành mạnh.

Những người không nên dùng Sâm Ngọc Linh

– Phụ nữ đang mang thai tuyệt đối không được sử dụng vì Sâm có tác dụng tăng cường nội tiết tố sinh dục và co bóp thành tử cung nên sẽ gây ảnh hưởng đến thai nhi.

– Đau bụng (thể hàn, tiết tả…), đầy bụng, chướng bụng khuyến cáo không nên dùng. Tránh dùng Sâm vào buổi chiều hoặc tối đối với người mất ngủ.

– Đối với trẻ em, chỉ nên dùng (thường là dùng bổ sung) khi trẻ bị suy dinh dưỡng, còi xương, thiếu máu, suy nhược cơ thể,… Còn với các trẻ có thể chất khỏe mạnh, phát triển bình thường, không mắc các bệnh lý thuộc hư chứng thì không nên dùng.

– Đây thực sự là một món quà sức khỏe vô cùng quý giá mà thiên nhiên đã ban tặng cho con người chúng ta, hãy sử dụng đúng cách thức và liều lượng để đạt hiệu quả tốt nhất.