TPCN CÓ THÀNH PHẦN NGUỒN GỐC THIÊN NHIÊN
Theo ghi nhận, thị trường TPCN có số lượng mặt hàng lớn, đa dạng về chủng loại, nhiều tiềm năng phát triển về quy mô khi lượng người tiêu dùng tăng với tốc độ đáng kể.
Người tiêu dùng TPCN tại Việt Nam hiện nay đang đề cao xu hướng sử dụng sản phẩm có nguồn gốc thiên nhiên có trong động vật và cây cỏ, khai thác kinh nghiệm y học cổ truyền và nền văn minh ẩm thực của các dân tộc phương Đông, hạn chế tối đa việc đưa hóa chất vào cơ thể - thủ phạm của các phản ứng phụ, quen thuốc, nhờn thuốc.
 |
| Người tiêu dùng TPCN tại Việt Nam hiện nay đang đề cao xu hướng sử dụng sản phẩm có nguồn gốc thiên nhiên. |
Theo Thông tư số 43/2014/TT-BYT, tại điều 2 giải thích từ ngữ nghĩa có ghi: “Thực phẩm bảo vệ sức khỏe (TPBVSK) được chế biến dưới dạng viên nang, viên hoàn, viên nén, cao, cốm, bột, lỏng và các dạng chế biến khác có chứa một hoặc hỗn hợp của các chất sau đây: a) Vitamin, khoáng chất, axit amin, axit béo, enzym, probiotic và chất có hoạt tính sinh học khác; b) Hoạt chất sinh học có nguồn gốc tự nhiên từ động vật, chất khoáng và nguồn gốc thực vật ở các dạng như chiết xuất, phân lập, cô đặc và chuyển hóa”.
Hay tại Mục đ, Điều 4. Yêu cầu về báo cáo thử nghiệm hiệu quả về công dụng có ghi: “đ) Sản phẩm có nguồn gốc từ thực vật, động vật lần đầu tiên đưa ra thị trường có thành phần cấu tạo khác với thành phần cấu tạo của các sản phẩm y học cổ truyền cổ phương, cổ phương gia giảm đã được đăng tải trên các tạp chí khoa học”.
Thế nhưng, tại Việt Nam hiện nay chưa có những căn cứ, tiêu chuẩn, hay điều luật nào quy định thế nào là thuốc hay thực phẩm chức năng có nguồn gốc từ thiên nhiên. Nhiều sản phẩm bắt nguồn từ thiên nhiên phải có những tiêu chí rõ ràng về hàm lượng hay tỷ lệ thành phần và phải được một cơ quan chuyên môn công nhận chứ không thể phó mặc cho doanh nghiệp (DN) tự công bố như hiện nay.
Các DN khi đưa sản phẩm ra thị trường, ngoài giấy phép do Bộ Y tế cấp xác định đó là thuốc hay thực phẩm chức năng thì không có bất cứ cơ quan nào xác nhận đó có phải là sản phẩm có nguồn gốc thiên nhiên hay không, việc quảng cáo là sản phẩm thiên nhiên do chính DN đó tự công bố.
Trước thực trạng này, ngày 15/8/2020, GS.TS Phạm Văn Thiêm - Chủ tịch Trung ương Hội Khoa học các sản phẩm thiên nhiên Việt Nam đã chính thức ký Quyết định ban hành “Bộ tiêu chuẩn cơ sở sản phẩm có nguồn gốc thiên nhiên” (lần thứ nhất - năm 2020).
Tiếp bước “Bộ tiêu chuẩn cơ sở sản phẩm có nguồn gốc thiên nhiên”, Hội Khoa học các sản phẩm thiên nhiên Việt Nam đã nghiên cứu và ban hành các bộ tiêu chuẩn riêng đối với từng sản phẩm, cụ thể như: Tinh dầu, Mỹ phẩm, Thực phẩm chức năng,...
SIẾT CHẶT QUẢN LÝ VỀ QUẢNG CÁO TPCN
Bộ Y tế quy định rõ đối với TPCN phải đưa ra khuyến cáo sản phẩm không phải là thuốc, không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh.
Chính vì “không phải là thuốc, không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh" nên chỉ cần một yếu tố không đúng như quảng cáo cũng sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả chữa bệnh cũng như sức khỏe người tiêu dùng.
 |
| Quảng cáo TPCN trên thị trường hiện có nhiều dấu hiệu sai phạm |
Trên thực tế tại thị trường Việt Nam hiện nay, TPCN đang được người bán tìm mọi cách bán được hàng hoặc do một số nhà sản xuất lợi dụng sơ hở của cơ quan quản lý đưa vào một số chất không có lợi cho sức khỏe. Hay việc đưa hình ảnh bác sĩ, người nổi tiếng “thổi phồng" công dụng như “thần dược", thậm chí, một số người bán còn tự công bố khả năng chữa bệnh của TPCN là sai hoàn toàn.
Có thể kể đến trường hợp của MC Cát Tường đã phải lên tiếng xin lỗi, mong muốn khán giả tha thứ cho sai lầm khi quảng cáo sản phẩm. Hàng loạt nghệ sĩ như: Nghệ sĩ Hồng Vân, diễn viên Quyền Linh, nghệ sĩ Vân Trang, Nam Thư, Diệu Nhi, ca sĩ Phương Mỹ Chi... cũng đã phải lên tiếng đính chính, xin lỗi khán giả vì quảng cáo sai sự thật. Tuy nhiên, mức phạt cho người quảng cáo sai được cho là chưa đủ sức răn đe.
Đề cập về vấn đề trên, đại biểu Bùi Hoài Sơn - Đoàn ĐBQH TP. Hà Nội cho rằng, thời gian qua, nở rộ các loại quảng cáo về thuốc và thực phẩm chức năng với những công dụng như “thần dược" mà chưa được cơ quan chức năng kiểm chứng và công nhận. Cùng với đó là tình trạng nghệ sĩ, người nổi tiếng nhận tham gia vào các clip quảng cáo mà không có sự tìm hiểu kỹ lưỡng về sản phẩm. Đây là câu chuyện hết sức nghiêm trọng bởi nó dẫn đến tình trạng “tiền mất tật mang”. Đặc biệt là những người hâm mộ, họ thường tin tưởng vào những nghệ sỹ, những người nổi tiếng mà mình yêu mến.
Trước thực trạng trên, tháng 1/2023, Bộ Y tế đã có văn bản yêu cầu xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân, đặc biệt văn nghệ sĩ thổi phồng công dụng, quảng cáo sản phẩm có tác dụng như thuốc nhưng không phải là thuốc.
Tại văn bản này, Bộ Y tế đã có yêu cầu tới Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch về việc xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân, đặc biệt các văn nghệ sĩ tham gia quảng cáo các sản phẩm không phải là thuốc nhưng được quảng cáo như thuốc chữa bệnh, thổi phồng công dụng.
 |
| Cần siết chặt hơn nữa các quy định về quảng cáo TPCN |
Tiếp thu ý kiến của Bộ Y tế, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch hiện đang xây dựng dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo. Tại phần giải thích từ ngữ, dự luật bổ sung khái niệm "người chuyển tài sản phẩm quảng cáo".
Theo dự luật, người chuyển tải sản phẩm quảng cáo là người trực tiếp quảng cáo sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ thông qua hoạt động của mình trên mạng xã hội, trong sản phẩm quảng cáo hoặc thông qua hình thức mặc, treo, gắn, dân, về hoặc hình thức tương tự...
Đối với người có ảnh hưởng (chuyên gia, người có uy tín, người được xã hội chú ý trong lĩnh vực, ngành, nghề cụ thể) thực hiện quảng cáo thì có nghĩa vụ tuân thủ quy định về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và chất lượng hàng hóa dịch vụ. Khi đăng tải ý kiến, cảm nhận về sản phẩm, người quảng cáo phải là người đã trực tiếp sử dụng sản phẩm.
