Đặc điểm của cây thạch đen
Cây thạch đen có tên khoa học là Mesona chinensis thuộc họ Hoa môi (Lamiaceae), tên gọi khác là sương sáo, tiên nhân đông, lương phấn thảo, thủy cẩm, tiên nhân thảo, tiên thảo.
Thạch đen là loại cây thân thảo, sống hằng năm. Cây có chiều cao khoảng 20 – 60cm hoặc có thể hơn, toàn thân được phủ lông rậm, thô, cây ít phân nhánh.
Lá có chiều rộng 1 – 1.5cm, dài 2 – 4cm, cuống lá dài 0.8 – 2cm. Các lá mọc đối xứng nhau, phiến lá có hình thuôn dài hoặc hình trứng, mép lá nguyên và dày.
Hoa thạch đen mọc thành cụm ở ngọn, chùm hoa dài từ 10 đến 13cm. Chùm hoa dài, được phủ lông mịn và có lá bắc màu hồng. Tràng hoa có màu hồng nhạt hoặc màu trắng, môi trên chia làm 3 thùy, môi dưới to. Quả có chiều dài khoảng 0.6 – 0.8mm, dạng thuôn, bế nhẵn.
Cây ra hoa kết quả vào mùa thu và đông.
Cây thạch đen sử dụng phần thân và lá để làm thuốc. Có thể thu hoạch quanh năm, thời điểm thu hái tốt nhất là vào mùa mưa. Sau khi thu hoạch, cần đem cắt bỏ rễ rồi rửa sạch. Dược liệu có thể dùng tươi để làm thức ăn hoặc để phơi khô dùng dần.
Bảo quản dược liệu ở nơi khô ráo và thoáng mát. Tránh nhiệt độ cao, ánh nắng trực tiếp và nơi có độ ẩm cao.
Cây thạch đen có nguồn gốc từ các tỉnh miền Nam ở Trung Quốc. Hiện nay cây đã di thực vào nước ta, cây mọc hoang dại và được trồng ở nhiều nơi. Cây thường được nhân dân sử dụng để làm thạch ăn quanh năm, chủ yếu vào mùa hè nhằm giải khát và thanh nhiệt.
Theo y học cổ truyền
Cây thạch đen có vị ngọt, tính mát và không có độc. Tác dụng của cây là giải độc và thanh nhiệt. Thường được dùng để chữa các bệnh như đái tháo đường, viêm khớp cấp, cảm mạo và huyết áp cao. Thạch đen được sử dụng ở dạng sắc là chủ yếu. Ngoài ra thảo dược này còn được dùng để chế biến thạch ăn vào mùa hè giúp giải khát và thanh nhiệt.
Bài thuốc sử dụng cây thạch đen
Điều trị bệnh tiểu đường
Thạch đen, Biển súc (rau đắng) mỗi loại 30g ,rung rúc 45g. Rửa sạch tất cả dược liệu, cho vào ấm và thêm nước vào đun sôi. Uống hết 1 lần, dùng mỗi ngày một lần.
Thạch đen giúp thanh nhiệt
Lá và thân cây thạch đen phơi khô. Tất cả đem rửa sạch rồi cho vào nồi nấu nhừ. Sau đó dùng túi vải vắt lấy nước rồi thêm bột gạo vào quấy đều trên bếp lửa cho đến khi dung dịch sánh lại. Đổ thạch đen ra khuôn rồi đợi đông. Khi dùng, có thể ăn thạch đen riêng hoặc dùng thêm vào các món ăn như sương sáo nước cốt dừa, sương sáo hạt lựu, sương sáo nước đường,…
Lưu ý khi sử dụng cây thạch đen
Trẻ nhỏ dùng quá nhiều thạch đen có thể làm giảm cảm giác thèm ăn, ảnh hưởng đến mức độ hấp thu protein và các chất dinh dưỡng khác.
Cần phân biệt cây thạch đen với cây sương sâm vì chúng có bề ngoài khá giống nhau.
Hiện nay có nhiều nơi bán thạch đen đã được sản xuất sẵn, bạn cần chú ý khi lựa chọn do nguy cơ ăn phải thạch đen bẩn là khá cao, ưu tiên tự chế biến.
Cần tham khảo ý kiến bác sĩ khi sử dụng cây thạch đen làm thuốc chữa bệnh.
Tác dụng không ngờ của cây một lá |
Cây lá lụa không chỉ là món ăn |
Loài cây toàn thân là "mỏ vàng", người Việt cứ vào rừng là chặt được |