Xuất khẩu rau quả giảm 3 tháng liên tiếp, cách nào gỡ khó?

Xuất khẩu rau quả giảm 3 tháng liên tiếp, cách nào gỡ khó?

Tháng thứ 3 liên tiếp kim ngạch xuất khẩu rau quả giảm

Theo Hiệp hội rau quả Việt Nam (VINAFRUIT), ước tính trong tháng 3 xuất khẩu rau quả đạt 421 triệu USD, giảm 10,5% so với cùng kỳ năm trước. Đây là tháng thứ 3 liên tiếp kim ngạch xuất khẩu rau quả giảm; trái ngược hoàn toàn so với năm 2024, ngành này bứt tốc ngay từ đầu năm và kéo dài suốt 12 tháng.

Lũy kế 3 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu rau quả mới đạt 1,1 tỉ USD giảm 13,2% so với cùng kỳ năm ngoái.

Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký VINAFRUIT, lo lắng: Xu hướng này có thể ảnh hưởng đến mục tiêu xuất khẩu rau quả của cả năm 2025. Nếu tình trạng sụt giảm kéo dài thậm chí kim ngạch cả năm 2025 sẽ giảm so với 2024.

Theo ông Nguyễn Thanh Bình - Chủ tịch Hiệp hội Rau quả Việt Nam (VINAFRUIT), xuất khẩu sầu riêng sụt giảm mạnh là nguyên nhân khiến kim ngạch xuất khẩu rau quả giảm 2 con số.

Ngoài lý do sầu riêng đang thời điểm nghịch vụ (từ tháng 11 năm trước đến tháng 3 năm nay) nên sản lượng thấp thì việc thị trường Trung Quốc siết chặt kiểm tra chất vàng O và cadimi đối với 100% lô sầu riêng nhập khẩu vào thị trường này khiến một số doanh nghiệp chuyên xuất khẩu sầu riêng đi thị trường trên đã chủ động dừng ‘đi hàng’ dù không phải tất cả các sản phẩm sầu riêng của Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc đều không đáp ứng tiêu chuẩn.

Là một trong năm doanh nghiệp tiên phong xuất khẩu sầu riêng chính ngạch vào thị trường Trung Quốc, nhưng ông Bùi Phú Tôn - giám đốc Công ty TNHH thương mại xuất nhập khẩu Nghiệp Xuân (TP Gia Nghĩa, tỉnh Đắk Nông) - cho biết đơn vị vẫn chưa xuất khẩu mặt hàng trên tại thị trường Trung Quốc. Sở dĩ vậy, bởi công ty của ông Tôn chưa được cấp chứng nhận xuất khẩu vì còn đánh giá việc tuân thủ các thủ tục.

Liệt kê những cái vướng, ông Tôn cho biết đầu tiên là về tiêu chí nhiệt độ container để bảo quản sầu riêng đông lạnh - nhiệt độ lõi là âm 18oC hoặc thấp hơn, và mức nhiệt độ này phải được duy trì trong suốt quá trình bảo quản và vận chuyển. Nhưng khi chuyển giao hàng từ container của Việt Nam sang container của Trung Quốc, nhiệt độ không được bảo đảm như quy định, thành ra hàng không đạt chất lượng.

Phát triển chất lượng từ gốc để đi vào đa thị trường

Ông Trần Thanh Nam – Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường.

“Phải phát triển chất lượng từ gốc để đi vào đa thị trường”, ông Trần Thanh Nam – Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường – nhấn mạnh và cho rằng, công tác quản lý chất lượng an toàn thực phẩm trong thời gian tới cần đi vào thực chất, phù hợp với từng vùng miền hơn. Đặc biệt, ngành nông nghiệp nói riêng cần chuyển đổi tư duy quản lý an toàn thực phẩm theo chuỗi giá trị.

Chia sẻ về thực trạng của các nông sản Việt, Phó cục trưởng Cục Chất lượng, chế biến và phát triển thị trường (Bộ Nông nghiệp và môi trường) Lê Thanh Hòa nhận định, nông nghiệp Việt Nam đa phần là các hộ sản xuất nhỏ lẻ, manh mún, chi phí sản xuất cao, sơ chế bảo quản chưa tốt, đặc biệt là khâu xử lý sau thu hoạch. Thiếu tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, kiểm tra đánh giá chất lượng sản phẩm chủ yếu dựa trên kinh nghiệm, thiếu máy móc trang thiết bị đánh giá.

Các thị trường nhập khẩu lớn như: Trung Quốc, Hoa Kỳ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Úc, New Zealand... đều có yêu cầu khắt khe trong đánh giá rủi ro mở cửa thị trường. Bên cạnh đó, các thị trường trên rất kỹ trong kiểm tra dư lượng thuốc bảo vệ thực vật. Nhiều nước ASEAN có sự tương đồng về chủng loại trái cây với Việt Nam nên chịu sự cạnh tranh tại nhiều thị trường xuất khẩu cũng như thị trường trong nước.

Về giải pháp cho những doanh nghiệp xuất khẩu, ông Lê Thanh Hòa cho rằng, các doanh nghiệp nên tận dụng những thị trường Việt Nam đã ký các hiệp định thương mại tự do để hưởng ưu đãi thuế quan, tăng sức cạnh tranh cho nông sản Việt Nam. Đồng thời, doanh nghiệp nên mở cửa các thị trường mới, còn nhiều tiềm năng như: thị trường thực phẩm Halal của các nước Hồi giáo, Trung Đông, châu Phi... nhằm đa dạng hóa sản phẩm, thị trường góp phần từng bước giảm xuất khẩu tiểu ngạch. Doanh nghiệp cần xây dựng và phát triển thương hiệu cho rau quả nói riêng và nông sản nói chung, gắn với sản phẩm có chất lượng cao của Việt Nam, có chỉ dẫn địa lý và gia tăng giá trị cho sản phẩm.

Còn Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam lưu ý, doanh nghiệp nên tập trung đầu tư vào khâu sản xuất, chế biến và bảo quản để nâng cao chất lượng sản phẩm.

Tổng thư ký VINAFRUIT nhấn mạnh, Trung Quốc là thị trường rau quả rất tiềm năng và VN có lợi thế lớn nhưng thời gian qua, chúng ta đã quá tập trung vào thị trường này và chưa tìm kiếm cơ hội ở những thị trường khác. Trong khi đó, VN đang có tới 19 hiệp định thương mại tự do (FTA), có những thị trường rất tiềm năng như Mỹ. Việc ứng dụng công nghệ hiện đại và tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế sẽ là "chìa khóa" để nông sản Việt Nam thâm nhập sâu hơn vào các thị trường khó tính như: châu Âu, Mỹ và Nhật Bản.

Chuyên gia nông nghiệp Hoàng Trọng Thủy phân tích, yếu tố then chốt để trái cây Việt có thể chinh phục các thị trường khó tính chính là đảm bảo tiêu chuẩn nghiêm ngặt về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, điều mà các quốc gia nhập khẩu đặc biệt chú trọng.

Câu chuyện mã số vùng trồng là một ví dụ. Không chỉ Trung Quốc yêu cầu mã số vùng trồng đối với sầu riêng mà hiện nay các thị trường xuất khẩu Hoa Kỳ, EU, Australia, Nhật Bản, Hàn Quốc cũng yêu cầu mã vùng trồng đối với một số loại trái cây.

Việt Nam xuất khẩu rau quả đi hơn 40 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới. Các thị trường lớn gồm: Trung Quốc, Hoa Kỳ, Hàn Quốc, Nhật Bản... Dù vậy, xuất khẩu của Việt Nam bị chi phối bởi thị trường Trung Quốc do lợi thế về hậu cần và quy mô thị trường này chiếm tới hơn 64%, một số trái cây như sầu riêng, thị phần hơn 95%. Thị trường nhạy cảm về giá. Việc thiếu đa dạng thị trường làm tăng thêm tính dễ bị tổn thương cho ngành.

Năm 2025, Việt Nam đặt mục tiêu xuất khẩu rau quả đạt kim ngạch 8 tỷ USD. Muốn đạt được con số này thì các doanh nghiệp cần nỗ lực rất lớn trong việc khắc phục rào cản về quy trình sản xuất, quy trình giao nhận, nâng cao chất lượng để đảm bảo các yêu cầu phía nhà nhập khẩu đề ra cho từng thị trường.

Xuất khẩu rau quả được kỳ vọng đạt 7 tỷ USD trong năm nay

Một năm thắng lớn của ngành hàng rau quả

Một năm thắng lợi của ngành rau quả