 |
| Mọc ở vùng núi cao, tưởng cây dại hoá ra là sâm quý 350.000 đồng/kg |
Sâm đá hay còn được gọi là sâm xuyên đá, sâm dây, hay sâm phá thạch. Cây sâm đá là loài thảo dược mang tên Nhương Lê Kim Cang và có tên khoa học là Myxopyrum smilacifolium Bl (thuộc họ Nhài – Oleaceae). Loài sâm này có họ với sâm ngọc linh và nằm trong top những loài cây quý hiếm của Việt Nam.
Loại cây này mọc hoang dại ở những vùng núi cao trên 1000m mới có điều kiện điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu đặc biệt để cây sinh trưởng, phát triển chúng. Ở Việt Nam, cây sâm xuyên đá có nhiều ở các tỉnh Yên Bái, Lào Cai, Tuyên Quang... Nếu không biết tới sâm xuyên đá, nhiều người sẽ nghĩ đây là cây dại không có giá trị.
Về đặc điểm nhận dạng, cây sâm xuyên đá có dây nhỏ, ít lá. Vì chúng mọc rất dài nên không phải dễ dàng để tìm gốc sâm để lấy củ. Điểm đặc biệt nhất của cây là khi còn nhỏ, củ sâm sẽ lớn. Nhưng khi trường thành củ sẽ dần phát triển theo chiều dài thành rễ, trong củ của sâm đá luôn có hương thơm đặc trưng. Quả sâm đá nhỏ bằng ngón tay út, khi bé màu xanh, khi chín màu vàng.
Hiện sâm xuyên đá được người dân trồng và thu hái quanh năm. Thời vụ chính là vào mùa thu, thời gian bắt đầu từ tháng 9-11 hàng năm. Vì đây là thời điểm cây bắt đầu thay lá, dẫn đến các dưỡng chất đều tập trung vào bộ rễ. Đây cũng là lúc cây có nhiều dược tính nhất.
 |
| sâm xuyên đá là loại sâm cùng họ với sâm ngọc linh |
Theo khảo sát, trên chợ mạng hay một số nơi bán dược diệu, sâm xuyên đá tươi có giá 200.000 đồng/kg, sâm xuyên đá thái lát sấy khô sao vàng 350.000 đồng/kg.
Cây sâm xuyên đá thường mọc theo quần thể chứ không mọc riêng lẻ. Chúng rất dai và bám chặt vào đất. Thân sâm đá chỉ bằng cái đũa, mà cứng như thép, lại dai nhoách, vặn vẹo kiểu gì cũng không gẫy, không dứt củ. Những người đi săn thứ củ này phải sắm một cái dao nhọn, đánh tơi bồng đất ở xung quanh gốc cây thì mới nhổ được chúng lên.
Nhiều người không biết tới sâm xuyên đá nhưng những ai đã biết tới loài sâm này và tác dụng của chúng thì lại rất quý.
Theo các chuyên gia, sâm xuyên đá là loại sâm cùng họ với sâm ngọc linh. Cho đến thời điểm hiện tại, sâm xuyên đá đã có tên trong danh sách những loại sâm quý hiếm của Việt Nam. Cả lá, rễ, thân của cây xuyên đá đều có thể sử dụng làm dược liệu, có nhiều tác dụng tốt cho sức khỏe.
Các nghiên cứu khoa học đã chỉ ra rằng, thành phần chính của sâm đá chính là tinh dầu, axit tự do và hợp chất sinh học saponin. Ở củ cây sâm đá chứa nhiều tinh dầu bao gồm nhiều hợp chất khác nhau như vitamin B12, axit folic, ligustilide, dodecanol, cadinen,…
Theo báo cáo khoa học trong thành phần của củ sâm đá có chứa hàm lượng phenol glucoside cao. Ngoài ra, trong sâm đá còn có thành phần alkaloid và polyphenol nhiều hơn cả trong nghệ đen. Theo các nhà khoa học thì hàm lượng saponin trong củ sâm đá bằng khoảng 40% saponin trong sâm Ngọc Linh. Chính nhờ vào các dưỡng chất trong thành phần của củ sâm đá đã tạo nên độ quý hiếm và giá trị của sâm đá Hà Giang.
 |
| Sắc Sâm Đá uống được nhiều người lựa chọn |
Đối với đồng bào Tây Bắc sâm xuyên đá được đem sắc thành nước uống chữa các bệnh ho, hen suyễn, triệu chứng cam ở trẻ em. Người lớn bị đau nhức xương khớp do thời tiết thay đổi hoặc tê thấp có thể dùng sâm đá để điều trị bệnh.
Sâm quy đá được sử dụng trong thành phần thuốc đông y, là vị thuốc giảm đau hiệu quả cho người mới phẫu thuật hoặc người bị suy nhược cơ thể, giảm đau khi bị viêm họng và viêm phế quản. Sâm đá còn được dùng hỗ trợ điều trị cho các bệnh nhân tiểu đường, tăng cường phục hồi chức năng gan. Bên cạnh đó, trong thành phần của sâm đá có tác dụng giúp bổ tim, ngăn ngừa các bệnh lý liên quan đến tim mạch như nhồi máu cơ tim, hở van tim,…
Sâm đá có tác dụng tuyệt vời trong điều hòa huyết áp và lưu thông máu nên đối với những người bị thiếu máu hay huyết áp cao có thể sử dụng loại sâm này để điều trị bệnh. Ngoài ra, chúng còn có công dụng trị ứ huyết và chống co giật. Trong thành phần của sâm xuyên đá có hoạt chất phenol glucoside giúp giảm độc tố và ngăn ngừa di căn của ung thư.
Bên cạnh công dụng là một vị thuốc có tác dụng chữa bệnh thì sâm đá Hà Giang còn là một loại thực phẩm quý giúp tăng cường sức khỏe, sức đề kháng. Đối với những người cơ thể suy nhược, mệt mỏi, lao động quá sức có thể sử dụng sâm đá để cung cấp các vitamin, tái tạo các tế bào giúp cơ thể phục hồi nhanh chóng.
 Sắp diễn ra Hội chợ sâm Lai Châu 2022 |
 Hội chợ sâm Lai Châu nơi lan tỏa giá trị cây tiền tỷ |
 Thực hư thông tin sâm Lai Châu chứa hơn 50 thành phần Saponin |
