Kỳ vọng mới từ Đề án Phát triển bền vững 1 triệu ha lúa chất lượng cao

Thu hoạch lúa tại huyện An Biên, tỉnh Kiên Giang. Ảnh: Chí Công

Phát triển bền vững ngành lúa gạo

Đồng bằng sông Cửu Long luôn là một trong các vùng sản xuất lúa gạo chính của Việt Nam. Sản lượng lúa sản xuất tại vùng những năm gần đây luôn ổn định ở mức 24 -25 triệu tấn, chiếm trên 50% sản lượng lúa sản xuất và trên 90% sản lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam, tạo việc làm và thu nhập cho hàng triệu hộ sản xuất nông nghiệp trong vùng.

Để nâng tầm giá trị cũng như hướng tới phát triển bền vững ngành lúa gạo, ngày 27/11/2023, Chính phủ đã phê duyệt Đề án "Phát triển bền vững một triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030".

Đề án được triển khai tại 12 tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long với tổng diện tích khoảng 1 triệu ha đến năm 2030, được chia làm 2 giai đoạn. Giai đoạn 1 từ năm 2024 - năm 2025 củng cố 180.000 ha của dự án chuyển đổi nông nghiệp bền vững VnSAT. Còn giai đoạn 2 từ năm 2026 đến năm 2030 mở rộng ra trên 820.000 ha.

Mới đây, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng đã tổ chức Lễ phát động triển khai Đề án "Phát triển bền vững một triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với với tăng trưởng xanh vùng đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030".

Phát biểu tại buổi Lễ, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan cho biết, nông nghiệp, nông dân, nông thôn được Đảng và Nhà nước ta xác định là “lợi thế quốc gia, trụ đỡ của nền kinh tế”. Trong đó sản xuất lúa gạo là ngành sản xuất trọng điểm. Mục tiêu của Đề án là hình thành được 1 triệu ha vùng chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tổ chức lại hệ thống sản xuất theo chuỗi giá trị.

Theo đó, việc thực hiện Đề án sẽ gắn với tổ chức lại hệ thống sản xuất theo chuỗi giá trị, áp dụng các quy trình canh tác bền vững nhằm gia tăng giá trị, phát triển bền vững của ngành lúa gạo, nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh, thu nhập và đời sống của người trồng lúa, bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu và giảm phát thải khí nhà kính, góp phần thực hiện các cam kết của Việt Nam với quốc tế.

Trong quá trình triển khai Đề án cũng sẽ thực hiện thí điểm các chính sách mới như: chi trả tín chỉ carbon dựa trên kết quả; tập trung vào sản xuất phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh; phát triển kinh tế nông nghiệp theo hướng tuần hoàn, tận dụng tối đa phụ phẩm từ sản xuất lúa gạo; khai thác đa giá trị, tạo ra nhiều sản phẩm chế biến từ lúa gạo,...

“Từ thí điểm thành công tại Đồng bằng Sông Cửu Long, mô hình này sẽ được mở rộng ra toàn quốc, hướng tới mục tiêu đưa "Phát triển xanh, giảm phát thải, chất lượng cao" trở thành thương hiệu của lúa gạo Việt Nam. Từ những chính sách mới và đột phát đó, Đề án hướng tới mục tiêu quan trọng nhất là tạo ra sinh kế và định hướng phát triển bền vững cho người nông dân trồng lúa - là chủ thể, nhân tố quyết định thành công của sự nghiệp phát triển nông nghiệp, nông thôn, Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho biết.

Tâm thế của các địa phương

Ngành lúa gạo, sẽ không còn sản xuất manh mún, nhỏ lẻ.

Ông Lê Hữu Toàn, phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Kiên Giang, cho biết sau khi Chính phủ phê duyệt đề án này, Kiên Giang đã xây dựng kế hoạch chi tiết để thực hiện.

Cụ thể, năm 2024 Kiên Giang sẽ tham gia 60.000ha/vụ (tương đương 120.000ha/năm hai vụ), đến năm 2025 là 100.000ha/vụ và năm 2030 sẽ có 200.000ha/vụ (tương đương 400.000ha/hai vụ). Tất cả diện tích đã đạt chuẩn trong chương trình VnSAT sẽ tham gia đề án, giai đoạn 2024 - 2025.

Bước đầu có 112 hợp tác xã đủ điều kiện tham gia đề án tại tám huyện của tỉnh. Hiện nay, Kiên Giang có diện tích sản xuất lúa lớn nhất cả nước với trên 700.000ha, ước đạt trên 4,5 triệu tấn lúa.

Dự kiến trong tháng 12, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Kiên Giang sẽ trình UBND tỉnh về kế hoạch thực hiện đề án này và đề xuất nguồn vốn cho đề án. Trong bốn tiêu chí của đề án 1 triệu ha lúa, có hai chỉ tiêu là kéo rơm ra đồng ruộng, tiêu thụ rơm và hoàn thiện cơ sở hạ tầng để tưới nước ngập, khô xen kẽ khó thực hiện.

"Kiên Giang đang lo hai tiêu chí khó thực hiện, vì người dân vẫn còn thói quen đốt rơm rạ. Thêm vào đó, Đồng bằng sông Cửu Long vào mùa thu thì mưa nhiều nên việc thu gom rơm rạ sẽ khó khăn hơn. Do đó, Kiên Giang đang mời gọi nhà đầu tư vào thực hiện thu gom chế biến rơm rạ để xuất khẩu. Đây là sản phẩm hữu cơ quan trọng trong nông nghiệp. Còn hạ tầng tưới ngập, khô xen kẽ phải đầu tư cho các vùng này.

Đề án này là cơ hội rất lớn cho ngành lúa gạo, sẽ không còn sản xuất manh mún, nhỏ lẻ nữa mà sẽ tập trung vùng rộng lớn phát triển đồng bộ. Đặc biệt là khai thác được chuỗi giá trị lúa gạo, nhất là tận dụng được các phụ phẩm nông nghiệp", ông Toàn nói thêm.

Còn ông Nguyễn Sĩ Lâm, giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh An Giang, cho biết An Giang đăng ký tham gia đề án 1 triệu ha lúa với lộ trình đến năm 2025 có ít nhất 100.000ha lúa (tương đương 300.000ha/năm/ba vụ) và sẽ đạt 150.000ha lúa đến năm 2030 (tương đương 450.000ha/năm/ba vụ).

Trong vụ thu đông 2023, ngành nông nghiệp cũng đã tiến hành làm thí điểm một số diện tích trên nền diện tích đã tham gia dự án VnSAT tại các huyện. Trên cơ sở chọn các diện tích đáp ứng được các tiêu chí như: tiêu chí về quy hoạch và cơ sở hạ tầng, tiêu chí canh tác bền vững và tăng trưởng xanh, tiêu chí về tổ chức sản xuất, tiêu chí doanh nghiệp tham gia liên kết...

Đặc biệt, ngành cũng đã rà soát và chọn được 129 hợp tác xã sẽ tham gia vào đề án, đóng góp quan trọng vào thực hiện tiêu chí liên kết tại tỉnh.

An Giang là tỉnh có diện tích sản xuất lúa lớn thứ hai của cả nước với diện tích trên 625.000ha, tổng sản lượng trên 4 triệu tấn lúa/năm. Việc tham gia đề án 1 triệu ha lúa thì người nông dân, doanh nghiệp phải tham gia tổ chức lại sản xuất nông nghiệp.

"Khi tham gia đề án, nông dân có thể biết được lợi nhuận bao nhiêu. Giá lúa lên thì nông dân có lời thêm, còn giá lúa giảm thì nông dân không lỗ. An Giang đã ký thỏa thuận hợp tác với Tập đoàn Lộc Trời trong việc liên kết sản xuất, tiêu thụ lúa giai đoạn 2024 - 2030 để thực hiện đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao", ông Lâm nói.

Ông Trần Thái Nghiêm, phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn TP Cần Thơ, cho biết TP Cần Thơ đã đăng ký 50.000ha. Cụ thể, giai đoạn 2024 - 2025 TP đăng ký 30.000ha, giai đoạn đến năm 2030 tăng thêm 20.000ha tại ba huyện: Thới Lai, Cờ Đỏ và Vĩnh Thạnh.

Cần Thơ sẽ tập trung làm các giống thơm, giống đặc sản như Jasmine 85, Đài thơm 8, RVT hoặc các giống ST cho vụ đông xuân 2023. Còn vụ hè thu và thu đông, tập trung vào các bộ giống chất lượng cao là OM 5451 và OM 18.

Người nông dân, doanh nghiệp và ngành nông nghiệp đón nhận thông tin thực hiện "đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao" với tinh thần hưng phấn vì đề án mở ra triển vọng thúc đẩy ngành hàng lúa gạo bền vững hơn.

TP Cần Thơ đã có được nền tảng từ dự án chuyển đổi nông nghiệp bền vững tại Việt Nam (VnSAT) với 30.000ha đã tham gia nên sẽ thuận lợi hơn khi được triển khai đề án này. Nông dân tham gia được nâng cao hiệu quả sản xuất là chắc chắn nhưng để tiếp cận các thị trường cao cấp như châu Âu thì phải chứng minh được sự minh bạch.

"Vùng trồng phải được quản lý, phải được cấp định danh, rồi quá trình sản xuất phải có nhật ký. Chỉ cần thêm những động tác đó thì giá gạo có thể không dừng lại ở con số 650 USD/tấn như bây giờ mà có khi trên 1.000 USD/tấn chẳng hạn", ông Nghiêm nói và cho biết bản thân tên gọi của đề án đã khẳng định được vị thế thương hiệu của hạt gạo Việt Nam.

Trong khi đó, ông Lê Văn Chấn, phó chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Đồng Tháp, thông tin năm 2024 Đồng Tháp đã đăng ký diện tích 52.000ha, năm 2025 tăng lên 70.000ha, mục tiêu đến năm 2030 là 163.000ha lúa tham gia đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao.

"Hiện nay, diện tích đã liên kết tham gia đề án 1 triệu ha lúa vụ đông xuân 2024 chỉ khoảng 41.000ha. Ngành nông nghiệp địa phương đang tích cực vận động nông dân, hợp tác xã và kết nối doanh nghiệp, đồng thời hỗ trợ đào tạo tập huấn cho nông dân về kỹ thuật, giảm giá thành sản xuất. Những năm qua, vùng sản xuất giống chất lượng cao chiếm trên 72% như Đài Thơm 8, OM18, OM 5451.

Chúng tôi tiếp tục ứng dụng giải pháp canh tác như "3 giảm 3 tăng", "1 phải 5 giảm", IPHM, sản xuất theo tiêu chuẩn SPR... giảm thiểu chất gây ô nhiễm môi trường, cân bằng hệ sinh thái, giảm mức CO2 xuống 8 tấn/năm", ông Chấn thông tin.

Giá lúa gạo trải qua tuần biến động trái chiều

Giá lúa gạo hôm nay 20/12/2023: Giá gạo xuất khẩu tăng, gạo chợ quay đầu giảm

Giá lúa gạo hôm nay ngày 21/12: Giá gạo chợ được điều chỉnh tăng