Báo cáo của Cục Xuất nhập khẩu khẳng định, EVFTA là một FTA thế hệ mới, mang lại nhiều tác động tích cực đến nhiều mặt của nền kinh tế Việt Nam, qua đó đều có tác động đến tăng trưởng xuất nhập khẩu của Việt Nam sang thị trường EU, đặc biệt với các ngành hàng thế mạnh như dệt may, da giày, đồ gỗ...trong thời gian tới.
Hiệp định EVFTA có hiệu lực là cơ hội để ngành dệt may xuất khẩu mạnh hơn nữa sang thị trường EU
Theo thống kê Tổng cục hải quan, năm 2019, EU là thị trường nhập khẩu hàng dệt may lớn thứ 2 của Việt Nam sau Mỹ với 9,4 tỷ USD, chiếm hơn 18,4% giá trị xuất khẩu. Thuế cho hàng may mặc của Việt Nam vào thị trường châu Âu bình quân đang ở mức 9,6% (chế độ thuế quan ưu đãi phổ cập - GSP) nên khi EVFTA có hiệu lực rõ ràng sẽ tăng khả năng cạnh tranh cho sản phẩm trong nước.
Riêng với nhóm hàng dệt may, trong vòng 5 năm kể từ khi Hiệp định có hiệu lực, EU sẽ xóa bỏ thuế quan với 77,3% kim ngạch xuất khẩu, 22,7% kim ngạch còn lại sẽ được xóa bỏ sau 7 năm. Cam kết này của EU được đưa ra phù hợp với khả năng đáp ứng yêu cầu về quy tắc xuất xứ “2 công đoạn” (từ vải trở đi) của ngành dệt may Việt Nam, tức là để được hưởng thuế quan ưu đãi thì hàng dệt may phải được làm từ vải có xuất xứ Việt Nam. Ngoài ra, EU cũng chấp nhận linh hoạt với quy tắc này như cộng gộp xuất xứ từ Hàn Quốc hay những nước mà cả Việt Nam và EU có FTA, như Nhật Bản và một số nước ASEAN.
Bên cạnh đó, với EVFTA, hàng dệt may Việt Nam sẽ có lợi thế cạnh tranh hơn hàng của Trung Quốc và cạnh tranh ngang bằng về giá với các nước hiện đang được hưởng thuế 0% như Campuchia, Bangladesh... nhưng có lợi thế hơn các nước này về tay nghề cao, chất lượng bảo đảm. Bên cạnh đó, sau khi EVFTA có hiệu lực, hàng dệt may đang được hưởng Chương trình Ưu đãi thuế quan phổ cập GSP sẽ tiếp tục được hưởng hết 2 năm sau khi EVFTA có hiệu lực.
Không lo tiêu chuẩn nhưng ngại về quy tắc xuất xứ
Có một lợi thế là ngành dệt may hội nhập từ sớm, các doanh nghiệp dệt may đã quen khi giao thương xuất khẩu với các đối tác EU, do đó, khi EVFTA đi vào thực thi, ngành dệt may không lo về chất lượng, tiêu chuẩn, nhưng khó khăn nhất là đáp ứng xuất xứ.
Mong chờ Hiệp định EVFTA có hiệu lực ngành nhưng dệt may vẫn lo khó đáp ứng xuất xứ nguyên liệu để có ưu đãi khi xuất khẩu vào EU
Cơ hội tăng trưởng xuất khẩu là có, nhưng để hưởng ưu đãi thuế thì dệt may chưa dễ đáp ứng do nguồn vải chủ yếu nhập khẩu từ các thị trường Trung Quốc, Ấn Độ, ASEAN..., trong khi EVFTA chỉ chấp nhận cho hưởng ưu đãi khi dùng vải sản xuất trong nước hoặc nhập khẩu từ các thị trường đã có FTA với EU, như Hàn Quốc, Nhật Bản.
Trên thực tế, mặc dù xuất khẩu 39 tỷ USD trong năm 2019, nhưng ngành dệt may vẫn phụ thuộc nặng nề vào nguồn vải nhập khẩu. Vải luôn là mặt hàng đứng đầu trong nhóm nguyên liệu nhập khẩu nhiều tỷ USD của ngành. Năm 2019, nhập khẩu vải 13,5 tỷ USD.
Dùng vải nhập khẩu để may hàng xuất khẩu vẫn được giảm thuế nhưng với điều kiện là lượng vải đó phải được nhập từ châu Âu hay các thị trường mà EU đã có FTA. Về điều này, ngành dệt may càng khó lòng thỏa mãn, bởi 80% vải cho may xuất khẩu hiện đang được ngành dệt may nhập khẩu, trong đó, 50% nhập từ Trung Quốc, 15% từ Đài Loan và chỉ có 18% từ Hàn Quốc.
Theo ông Nguyễn Trọng Phi, Chủ tịch Giovanni Group, thách thức nhất với các doanh nghiệp trong nước là chưa có những công ty dám đầu tư mạnh vào ngành sản xuất nguyên phụ liệu ở phân khúc cao cấp, từ đó mới có thể sản xuất và đưa ra thế giới những sản phẩm cao cấp và nâng được giá trị.
Điểm nghẽn này sẽ càng trở nên khó giải quyết bởi năng lực vốn của các doanh nghiệp nội còn quá eo hẹp. Lãnh đạo một doanh nghiệp dệt may cho biết, chuỗi cung ứng của ngành thời trang là một ngành đặc thù, phụ thuộc vào thời gian giao hàng và mẫu mã sản phẩm, nguyên phụ liệu. Dù thời gian qua không ít nhà đầu tư nước ngoài đã bỏ vốn vào khâu sợi, dệt, nhuộm tại thị trường Việt Nam, nhưng các doanh nghiệp may mặc mua được vải từ các nhà máy này không nhiều.
Tổng giám đốc Tổng công ty cổ phần May 10, ông Thân Đức Việt cũng cho rằng, nút thắt lớn nhất cùa doanh nghiệp dệt may là vấn đề quy tắc xuất xứ. Vì vậy, đại diện May 10 hy vọng thời gian tới sẽ có Hội thảo kết nối giữa doanh nghiệp "đầu vào" và "đầu ra" để gỡ dần nút thắt này, tìm lối ra cho vấn đề quy tắc xuất xứ của sản phẩm dệt may.
Mai Quỳnh
