Theo Nikkei, tương lai ngành lúa gạo Thái Lan đang thay đổi liên tục khi những “kẻ xâm nhập” gần như không đáng chú ý lại lan rộng trên các cánh đồng của nước xuất khẩu gạo lớn thứ hai thế giới.
Bất chấp các quy định nhằm bảo vệ tính xác thực của gạo mang nhãn hiệu Thái Lan, nông dân nước này vẫn âm thầm chuyển sang các giống lúa Việt Nam với giá rẻ hơn, dễ canh tác hơn và có kết cấu dẻo tương tự, được người tiêu dùng ưa chuộng.
 |
| Nông dân Thái đang âm thầm chuyển sang các giống lúa Việt Nam với giá rẻ hơn, dễ canh tác hơn. Ảnh: Nationthailand |
Ông Charoen Laothamatas - Chủ tịch Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo Thái Lan nêu nhận định: "Hơn 160.000 ha ở miền Trung Thái Lan đã trở thành nơi trồng lúa gạo của Việt Nam". “Nếu chúng ta không hành động, tôi nghĩ toàn bộ ngành lúa gạo của chúng ta sẽ gặp nguy hiểm, vì chúng ta luôn quảng bá gạo của mình là loại gạo cao cấp. Làm thế nào chúng ta có thể duy trì chất lượng và tính xác thực để duy trì vị trí nhà xuất khẩu gạo lớn của thế giới?”.
Về cơ bản, không thể phân biệt được các loại giống khác nhau đang gieo trồng trên đồng ruộng. Nhưng xu hướng các giống lúa Việt Nam đang được canh tác trên đất Thái Lan đã đặt ra câu hỏi về toàn bộ chiến lược xây dựng thương hiệu gạo xuất khẩu của Thái Lan, vốn được người Thái tự hào quảng cáo là hàng thật và chất lượng hàng đầu trong nhiều năm qua.
Thái Lan có Đạo luật bảo vệ giống cây trồng nghiêm ngặt, cấm nhập khẩu các chủng loại hàng hóa chính vào vương quốc này. Do đó, tất cả lúa Việt Nam trồng trên đất Thái đều bất hợp pháp, bằng hạt nhập lậu qua biên giới. Nhưng vì không ai có thể nhận ra sự khác biệt nếu không xét nghiệm DNA, nông dân ngày càng phớt lờ các hạn chế pháp lý trên.
"Đây là một giống lúa tốt vì có thể trồng dễ dàng và rất khỏe. Nó có thể chống lại sâu bệnh và kết cấu của hạt gạo khá dẻo, phù hợp với nhu cầu thị trường", Srichan Kanta - nông dân 48 tuổi ở tỉnh Nakhonsawan, cách Bangkok 240 km về phía Bắc cho biết.
 |
| Một nông dân ở Khon Kaen, Thái Lan đang làm động tác cầu cho vụ mùa thuận lợi. Ảnh: Reuters |
Giống lúa Việt Nam trồng ở Thái Lan được cho là giống Jasmine 85, có thể thu hoạch chỉ 90 ngày sau khi gieo hạt. Điều này giúp nông dân dễ dàng canh tác nhiều vụ trong năm, đặc biệt là ở miền trung Thái Lan, nơi có hệ thống thủy lợi tốt cho phép trồng trọt quanh năm. Ngược lại, các giống lúa Thái khó trồng hơn. Điều này đặc biệt đúng với loại Hom Mali cao cấp, thơm hơn nhưng mất tới 120 ngày để trưởng thành và chỉ có thể được trồng ở một số khu vực cao nguyên phía đông bắc mỗi năm một vụ tùy theo lượng mưa theo mùa.
Hiện không ai biết chính xác giống lúa Việt Nam được đưa vào các tỉnh miền Trung Thái Lan từ khi nào. Tuy nhiên, ông Charoen ước tính trong vài năm qua, hơn 160.000 ha đất đã chuyển sang trồng các giống Việt Nam cho thấy, hạt giống đã được buôn lậu bằng xe tải lớn bởi những kẻ trục lợi khi thấy đây là một cách dễ dàng để tận dụng nhu cầu của nông dân đang tìm kiếm giống lúa rẻ hơn với năng suất cao hơn.
Vụ lúa gạo của Bộ Nông nghiệp Thái Lan - cơ quan giám sát nghiên cứu và phát triển lúa gạo - đã bị chỉ trích vì không cung cấp các giống mới cho nông dân với năng suất tốt hơn. Nhưng cơ quan này cho biết họ đã phát triển 171 chủng loại để đáp ứng các nhu cầu khác nhau, từ các nhà hàng cao cấp đến bột gạo công nghiệp.
Báo cáo mới đây của TDRI cho hay năng suất giảm là yếu tố đáng quan ngại của ngành lúa gạo xứ chùa vàng vì nó đẩy chi phí sản xuất cao hơn và cắt giảm lợi thế cạnh tranh của Thái Lan trong dài hạn. Theo Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo Thái Lan, năng suất gạo của nước này chỉ đạt 300-400 kg một rai (khoảng 1.600 m2), thấp hơn nhiều so với 800 kg ở Việt Nam và Ấn Độ, 500 kg ở Lào.
 |
| Thái Lan là nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới trong hơn ba thập kỷ, nhưng đã mất vị trí hàng đầu vào năm 2011. Ảnh: Reuters |
Tập trung vào các giống lúa phẩm cấp cao không giúp Thái Lan tránh khỏi sự cạnh tranh gay gắt trên thị trường gạo quốc tế. Thái Lan là nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới trong hơn ba thập kỷ (1970-2010). Nhưng kể từ năm 2011, các đối thủ khác đã qua mặt Thái Lan.
Ấn Độ hiện là nước xuất khẩu lớn nhất thế giới với lượng xuất khẩu ước tính khoảng 22 triệu tấn trong năm 2022. Trong nhiều năm qua, Thái Lan cạnh tranh vị trí thứ hai với Việt Nam với sản lượng xuất khẩu đạt gần 7 – 7,5 triệu tấn mỗi năm.
Theo Viện Nghiên cứu Phát triển Thái Lan (TDRI), sự cạnh tranh với Việt Nam trở nên gay gắt vì Thái Lan không thể cung cấp các loại gạo mà thị trường mong muốn với mức giá phù hợp.
