 |
| Cỗ lá người Mường |
Cỗ lá là nét văn hóa đã gắn liền với dân tộc Mường từ biết bao bao đời nay và thể hiện nét tinh tế trong tinh hoa ẩm thực. Vào những dịp lễ, tết, đón khách, hay các dịp quan trọng, cỗ lá không thể thiếu vắng trong các bữa cơm của gia chủ, điều đó không chỉ làm toát lên sự tôn trọng, nghiêm túc mà còn là sự hiếu khách của gia chủ tiếp đãi.
Tuy đều xuất hiện trong tất cả các dịp đặc biệt trong đời sống thường nhật, nhưng vào mỗi dịp khác nhau, cỗ lá lại được bày trí khác nhau qua quan niệm tâm linh và tôn ti trật tự của từng tầng lớp.
Để có mâm cỗ hoàn chỉnh, khâu chuẩn bị là rất quan trọng và kì công. Điều đầu tiên ta cần là chuẩn bị một chiếc mâm để bày cỗ, xa xưa mâm bày được là từ tre nứa có hình vuông, chân cao vững chãi. Nhưng ngày nay, để tiện dụng hơn mâm tre đã được cải tiến thay thế bằng mâm nhôm, nhẹ và dễ dàng vệ sinh sạch sẽ.
Loại lá được sử dụng trên mâm thường là lá chuối mọc tự nhiên trong vườn nhà, trong rừng, trước khi sử dụng ta sẽ hơ nhẹ qua lửa cho lá héo tránh rách lá, việc này cũng làm cho mùi lá được dậy lên thoảng hương thơm của núi rừng.
 |
| Mâm cỗ lá |
Đối với cỗ mời khách, các món xuất hiện rất dạng đa dạng tùy vào sở thích của từng gia đình và được bày trí theo vòng tròn nhiều màu sắc khác nhau vừa đẹp mắt lại độc đáo. Thông thường có một số nguyên liệu được dùng trong mâm cỗ như lợn, gà, cá, ốc đá, măng, rau rừng....
Trong mâm nguyên liệu chính là thịt lợn, được chế biến thành nhiều món. Đầu tiên là món thịt luộc, lòng lợn và món thịt nướng hấp dẫn, được chế biến bằng cách cách rất đặc biệt là ướp với riềng, sả, mẻ, gia vị, xiên lại bằng que tre và được nướng trực tiếp trên than củi nên có vị ngậy và thơm.
Tiếp theo là món chả cuốn lá bưởi, người Mường rất quan tâm khâu chọn nguyên liệu. Lá dùng để cuốn phải là lá đang độ non vừa phải, bề mặt lá xanh bóng, nhân là thịt ba chỉ lẫn nạc và mỡ, hành củ, hạt dổi, rau thơm các loại. Để là món này, ta chỉ cần cho nhân vào giữa lá bưởi rồi cuốn tròn, dùng tăm nhọn xiên cố định giữ lá. Sau đó, người chế biến kẹp vào tre cũng nướng bằng than như thịt nướng.
 |
| Nướng chả lá lốt |
Gà được được chọn để đãi khách sẽ là những con gà thả vườn với thịt thơm, dai và bổ dưỡng chỉ luộc lên để giữ nguyên vị ngon của từng sớ thịt.
Được thiên nhiên ban tặng vô vàn các loại thực phẩm, phải kể đến là các loại rau rừng xanh ngát như măng, rau đốm, cây chuối, hạt dổi... người Mường đã tận dụng làm món ăn kèm, gia vị chấm và món canh chống ngấy sau khi thưởng thức những món thịt chất lượng.
Cuối cùng, ngoài thức ăn, xôi ngũ sắc là món không thể thiếu trong văn hóa ẩm thực, hạt gạo nếp để làm món xôi theo người dân nơi đây không chỉ đơn giản là hạt gạo bình thường, nó là tinh hoa đất trời, là đại diện cho thành quả lao động vất vả sau những ngày “bán mặt cho đất, bán lưng cho trời”, như ngầm muốn nhắc nhỏ thế hệ sau phải luôn trân quý công sức đấng sinh thành.
 |
| Món xôi nếp |
Nếp văn hóa hiếu khách nơi xứ Mường qua Cỗ lá đã trở thành nét đặc trưng mỗi khi nhắc đến. Dù thời gian có trôi đinhưng vẻ đẹp ấy sẽ không bao giờ tan biến khi sự hiếu khách là truyền thống của tất cả con người Việt Nam nói chung và người dân đất Mường nói riêng.
