Trong những năm gần đây việc sản xuất cây ăn quả phát triển mạnh mẽ trên cả nước, xuất khẩu mặt hàng này liên tục tăng trưởng, chính vì vậy Bộ NN&PTNT đã giao 3 đơn vị nghiên cứu chủ lực về cây ăn quả gồm Viện Nghiên cứu Rau quả, Viện Cây ăn quả miền Nam và Viện Khoa học kỹ thuật Nông lâm nghiệp Tây Nguyên chủ trì triển khai 3 đề tài nghiên cứu lớn (giai đoạn 2017 - 2021) đối với các đối tượng cây ăn quả chủ lực, có lợi thế xuất khẩu trên cả nước.
Trong đó, Bộ NN&PTNT yêu cầu trung vào việc nghiên cứu, xác định được vùng trồng cũng như dư địa phát triển của từng đối tượng cây ăn quả chủ lực ở 3 vùng sản xuất cây ăn quả lớn gồm Trung du Miền núi phía Bắc, Tây Nguyên và các tỉnh Nam bộ (Đông Nam bộ và ĐBSCL). Bên cạnh đó, xác định được bộ giống phù hợp cho từng vùng, cùng gói quy trình kỹ thuật thích hợp nhằm nâng cao năng suất, chất lượng.
Tập trung đẩy mạnh nghiên cứu giống, quy trình kỹ thuật cây ăn quả
Cụ thể, Viện Nghiên cứu Rau quả triển khai đề tài nghiên cứu tuyển chọn giống và hoàn thiện quy trình kỹ thuật thâm canh một số cây ăn quả chủ lực phía Bắc gồm chuối, cam, bưởi, nhãn, vải.
Viện Khoa học kỹ thuật Nông lâm nghiệp Tây Nguyên nghiên cứu một số cây ăn quả của vùng Tây Nguyên gồm chuối, sầu riêng, cam, bơ phục vụ nội tiêu và xuất khẩu.
Viện Cây ăn quả miền Nam nghiên cứu chuối, xoài, sầu riêng và nhãn tại các tỉnh ĐBSCL và Đông Nam bộ.
Thứ trưởng Lê Quốc Doanh đánh giá đến nay, sau hơn 3 năm triển khai, các đơn vị đã cơ bản hoàn thành được các nhiệm vụ nghiên cứu, trong đó cơ bản xác định được các giống cây ăn quả chủ lực cho từng vùng, từng địa phương, cùng với quy trình kỹ thuật thâm canh cho sản xuất. Một số đơn vị đã xây dựng được hệ thống vườn cây đầu dòng, nhất là đã phối hợp được với được với các doanh nghiệp chế biến xuất khẩu để cung ứng cây giống chất lượng cao đáp ứng nhu cầu mở rộng vùng nguyên liệu, tiêu biểu như chuối, bơ, sầu riêng, chanh leo... tại Tây Nguyên; chuối, xoài, sầu riêng, nhãn tại các tỉnh ĐBSCL và Đông Nam bộ.
Về một số định hướng cụ thể cần tiếp tục triển khai trong thời gian tới, Thứ trưởng Lê Quốc Doanh đề nghị 3 viện nghiên cứu cần tiếp tục phối hợp với các địa phương nhằm rà soát, đánh giá chặt chẽ hơn nữa tiềm năng, khả năng mở rộng diện tích của các đối tượng cây ăn quả chủ lực cho cả 3 vùng trên cả nước.
Trong đó, cần đặc biệt đánh giá kỹ tiềm năng, sự phù hợp của một số đối tượng cây ăn quả chủ lực tại phía Bắc như cam, bưởi, nhãn, vải, chuối..., bởi đây là vùng có đặc thù khí hậu, thổ nhưỡng đa dạng, phức tạp. Hiện nay, Bộ NN-PTNT cũng đang giao Viện Nghiên cứu Rau quả có chương trình rà soát, đánh giá quy hoạch cho các vùng cây ăn quả lớn tại các tỉnh Trung du Miền núi phía Bắc.
Đối với các tỉnh Tây Nguyên, lợi thế hiện nay là quỹ đất sản xuất cây ăn quả còn rất lớn, nhất là nhu cầu chuyển đổi, trồng xen, thay thế một số cây ăn quả trên các diện tích cây công nghiệp. Bên cạnh đó, đây cũng là vùng đang thu hút mạnh mẽ các doanh nghiệp chế biến rau quả vào đầu tư.
Vì vậy, cần phải gắn chặt liên kết với các doanh nghiệp cũng như các địa phương tại Tây Nguyên nhằm đưa các giống cây ăn quả có tiềm năng, chất lượng cao ra sản xuất, góp phần chấn chỉnh tình trạng giống cây ăn quả trôi nổi, kém chất lượng. Bên cạnh đó, cần lưu ý rà soát, đánh giá kỹ khả năng mở rộng diện tích cây ăn quả trên cơ sở đảm bảo nguồn nước tưới, bởi Tây Nguyên là vùng rất khó khăn về nước.
Đối với vùng ĐBSCL, việc phát triển cây ăn quả cũng đang rất nóng, tuy nhiên cũng đang đối mặt với nhiều vấn đề, nhất là tình hình hạn mặn. Vì vậy, cần tập trung cho việc nghiên cứu, đánh giá khả năng phù hợp, chịu hạn - mặn của một số cây ăn quả chủ lực trong vùng hiện nay như xoài, chuối, sầu riêng, nhãn..., trên cơ sở gắn với triển khai tái cơ cấu nông nghiệp của các địa phương. Bên cạnh đó, cần lưu ý nghiên cứu sâu để có các giải pháp ứng phó hạn - mặn cho cây ăn quả, tiêu biểu như mô hình tạo mương trữ nước ngọt tại các nhà vườn rất hiệu quả...
Về các giải pháp, quy trình kỹ thuật thâm canh cho cây ăn quả, Thứ trưởng Lê Quốc Doanh lưu ý việc nghiên cứu quy trình cần phải thận trọng, chặt chẽ, các đơn vị phải chịu trách nhiệm về các quy trình được đưa ra để làm cơ sở chuyển giao, khuyến cáo hướng dẫn cho nông dân, doanh nghiệp áp dụng sau này. Trong quy trình kỹ thuật thâm canh, cần đặc biệt chú trọng vào khâu tỉa cành, tạo tán cho các loại cây ăn quả, bởi đây đang là khâu rất yếu của Việt Nam so với các nước.
Mới đây Thủ tướng Chính phủ đã ký quyết định số 703/QĐ-TTg về việc Phê duyệt Chương trình Phát triển nghiên cứu, sản xuất giống phục vụ cơ cấu lại ngành nông nghiệp giai đoạn 2021 - 2030 (gọi tắt là Chương trình giống). Đây sẽ là cú hích lớn cho tái cơ cấu ngành nông nghiệp.
Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chương trình Phát triển nghiên cứu, sản xuất giống phục vụ cơ cấu lại ngành nông nghiệp giai đoạn 2021 - 2030
Tổng vốn thực hiện chương trình là 103.050 tỷ đồng trong đó ngân sách Nhà nước 16.450 tỷ đồng, các nguồn vốn khác 86.600 tỷ đồng.
Chương trình giống được chia làm 2 giai đoạn: 2021 - 2025 là 40.000 tỷ đồng, 2025 - 2030 là 46.600 tỷ đồng.
Theo đó, mục tiêu tổng quát nhằm nâng cao năng lực nghiên cứu, sản xuất giống cây nông, lâm nghiệp, giống vật nuôi và giống thủy sản theo hướng công nghiệp hiện đại nhằm cung cấp cho sản xuất đủ giống có năng suất, chất lượng, thích ứng với biến đổi khí hậu; góp phần thực hiện thành công định hướng cơ cấu lại ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững.
Cụ thể đến năm 2030, mở rộng lưu giữ khoảng 45 - 52 nghìn nguồn gen cây trồng, vật nuôi; đánh giá và khai thác nguồn gen nhằm phục vụ có hiệu quả công tác nghiên cứu chọn tạo, sản xuất giống.
Nghiên cứu đưa vào sản xuất những giống cây trồng, vật nuôi mới có năng suất, chất lượng cao, chống chịu cao với sâu và bệnh hại, thích ứng với điều kiện biến đổi khí hậu.
Đồng thời, đẩy mạnh công nghiệp hóa sản xuất giống, tăng cường công tác quản lý giống nhằm tăng nhanh tỷ lệ sử dụng giống đúng tiêu chuẩn cho sản xuất, tạo ra đột phá mới về năng suất, chất lượng sản phẩm; xuất khẩu một số giống cây trồng, vật nuôi sang thị trường các nước.
Minh Nhật
