 |
| Bo bo phát triển dưới tán rừng tự nhiên. Ảnh: Cường Phương |
Bo bo hay còn được gọi là ý dĩ, dĩ mễ, cườm thảo là một loài thực vật nhiệt đới thân thảo, có thể cao đến 1-2m, lá hình mác to, trồng để lấy hạt. Đây là loại cây bắt nguồn từ Đông Á và Malaysia bán đảo được gieo trồng ở nhiều nơi và coi như là một loại cây một năm.
Bo bo có hình dạng hạt nhỏ, dạng hơi tròn và thường có màu trắng hoặc vàng – ngoài ra còn có thấy có màu tím, đỏ,..
Trong thời bao cấp thì hạt bo bo được coi là nguồn lương thực cứu đói vô cùng quý giá của người dân. Cơm độn bo bo là món ăn quen thuộc với những người đã từng sống qua thời kỳ này.
Hạt Bo bo thời bao cấp được gọi là lúa miến hay cao lương - một loại ngũ cốc viện trợ vào thời kỳ bao cấp khó khăn, đói kém cho nước ta. Chúng có kích thước nhỏ với đường kính chỉ từ 3 - 4mm. Dù rất cứng và dai, bo bo vẫn là thứ được sử dụng để ăn ở thời kỳ đói kém.
Báo Vnexpress phản ánh, những ngày đầu tháng 8, chị Moong Thị Vân, 43 tuổi, trú xã Huồi Tụ, huyện Kỳ Sơn (Nghệ An) cùng hai con gái mang gùi, bì tải và dao phay đi vào rừng cách nhà 2 km hái bo bo. Đây là công việc thời vụ của gia đình chị mỗi dịp thu về.
Khu rừng rộng hàng chục ha ở xã Huồi Tụ có nhiều cây bo bo mọc dưới tán cây lấy gỗ. Cây cao khoảng 2 m, lá dài 10-40 cm, khi hái phải dùng gậy hoặc dao có mỏ neo ngoắc vào cành kéo xuống, chặt lấy đoạn có quả. Quả bo bo tròn, đường kính 2-3 cm. Người dân thường tách quả ngay rồi bỏ vào gùi tre mang về.
Hai tuần qua, mỗi lần vào rừng chị Vân luôn mang cơm và thức ăn. Buổi trưa, chị trải bì tải rồi cùng hai con ngồi bệt giữa rừng ăn và nghỉ ngơi vài chục phút, sau đó tiếp tục công việc. Với những cây bo bo tán rộng, sai quả, ba mẹ con cùng thu hái. Trung bình một ngày, mỗi người hái được 20-30 kg bo bo.
"Hái bo bo trên cây đơn giản, song khi gùi về nhà thì khá vất vả, bởi đường đồi núi dốc, phải di chuyển qua sông suối nên cần tập trung và giữ thăng bằng. Nếu không may trượt chân ngã rất dễ chấn thương, quả cũng đổ hết", chị Vân nói.
 |
| Người dân huyện Kỳ Sơn, Nghệ An thu hoạch quả bo bo. Ảnh: Lữ Phú |
Ông Mùa Bá Chư, 52 tuổi, trú xã Tây Sơn cho biết, ngoài hái quả từ rừng tự nhiên, người dân cũng tận dụng đất đồi trọc trồng mỗi hộ 1-3 ha cây bo bo.
"Gia đình tôi trồng 5 ha bo bo. Năm nay được mùa, một ha đạt năng suất 30 tạ quả tươi, dự kiến cho thu nhập khoảng 20 triệu đồng", ông Chư nói.
Sau khi hái, người dân rửa sạch, cho vào nồi chuyên dụng luộc 15-20 phút, sau đó vớt ra để nguội, bóc vỏ lấy hạt. Ngoài thành viên trong gia đình, một số hộ còn thuê người, trả gần 200.000 đồng mỗi ngày công.
Hạt bo bo sau khi tách vỏ được phơi khô dưới nắng 3-4 ngày. Những lúc trời mưa hoặc không có nắng, người dân thường sấy khô trên bếp củi. Cứ 10 kg quả bo bo tươi sau khi bóc tách, phơi khô được 3-4 kg hạt.
Hàng ngày thương lái lái xe máy vào các bản làng ở huyện Kỳ Sơn thu mua bo bo. Một kg quả tươi giá 5.000-7.000 đồng, hạt sấy khô 40.000-50.000 đồng. "Mỗi ngày tôi mua khoảng 5 tạ hạt bo bo khô. Hàng được đem về huyện Quế Phong tập kết theo đặt hàng của đối tác", chị Lô Thị Thanh, 32 tuổi, thương lái ở xã Huồi Tụ nói. Bo bo được chuyển ra Bắc nhập đối tác làm dược liệu.
Huyện Kỳ Sơn có hơn 1.100ha cây bo bo, trong đó, diện tích khoanh nuôi bảo vệ 672ha, cây do người dân nhân rộng hơn 250ha. Năm 2022, tổng sản lượng hạt bo bo của huyện đạt 722 tấn, mang lại thu nhập khá cho nhiều gia đình.
 Thứ hạt ăn "cứu đói" thời bao cấp nay thành đặc sản, 75.000 đồng/kg được chị em săn lùng |
 Hạt bo bo cứu đói thời bao cấp giờ là đặc sản, đang vào mùa bội thu ở vùng cao Nghệ An |
