Làng gốm Bồ Bát đã từng được ghi danh vào sách sử
Gốm Bồ Bát, Ninh Bình với bề dày lịch sử phát triển dày dặn nhưng đã bị lãng quên suốt một thời gian dài
Làng gốm Bồ Bát xưa (Bồ Bát là Bồ Xuyên và Bạch Bát) vốn thuộc phủ Trường Yên nay thuộc làng Bạch Liên, xã Yên Thành, huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình. Theo sử sách, cư dân Bồ Bát đã có nghề làm gốm từ rất lâu đời. Các nhà khảo cổ học cho rằng, vùng Bạch Liên là gốc của men trắng ở Việt Nam. Điều này đã được xác nhận qua dấu tích của những lớp đất nung và mảnh gốm; các đồ gốm thô, gốm men trắng xuất hiện khá dày đặc ngay dưới lớp đất màu của các khu đồi trồng sắn ở vùng quê này.
Từ khi vua Lý Thái Tổ dời đô về Thăng Long (năm 1010) rất nhiều nghệ nhân tại làng gốm Bình Bát đã theo triều đình về đất Thăng Long xây dựng kinh đô mới. Những nghệ nhân này đã đến định cư ở vùng đất ven sông Hồng, nơi có rất nhiều đất sét tốt để sản xuất gốm sứ và lập nên làng gốm Bát Tràng ngày nay.
Tuy nhiên, sau khi những nghệ nhân ồ ạt di cư đến Thăng Long lập phường gốm mới, những người dân Bồ Bát không còn giữ được nghề truyền thống, dần dần chuyển sang trồng trọt cấy lúa, để sinh sống và lãng quên gốm từng hưng thịnh một thời. Nghề gốm sứ ở Bồ Bát cũng thất truyền từ đó.
Gian nan đi tìm lại thương hiệu làng nghề
Anh Phạm Văn Vang được biết đến như người hồi sinh nghề gốm của quê hương
Sau nhiều thăng trầm lại đứng trước nguy cơ rơi vào quên lãng nhưng cách đây 15 năm, với tình yêu đặc biệt với nghề gốm, người nghệ nhân 8x Phạm Văn Vang đã lên đường đi học nghề gốm cổ với quyết tâm nhất định phải đưa gốm Bồ Bát trở về với danh tính của nó.
Anh Vang cho biết, sau khi học xong Trung học phổ thông, thay vì bước chân vào giảng đường Đại học như bao bạn bè đồng trang lứa, anh quyết định ra Bát Tràng (Hà Nội) để học nghề với hành trang là niềm đam mê với nghề gốm truyền thống của quê hương.
Được sự giúp đỡ tận tình của những người thầy cùng niềm đam mê và sự kiên trì, chịu khó mày mò nghiên cứu, sáng tạo, anh Vang đã sớm trở thành người thợ làm gốm làng nghề với ước mơ ấp ủ sẽ vực dậy nghề gốm trên chính quê hương.
Dưới bàn tay tài hoa của người nghệ nhân trẻ Phạm Văn Vang, gốm Bồ Bát dần được phục dựng và tạo nên được chỗ đứng trên thị trường. Đặc biệt, năm 2014, sau khi tỉnh Ninh Bình cấp bằng công nhận làng nghề gốm cổ Bồ Bát là nghề truyền thống đã tạo điều kiện thuận lợi hơn cho anh Vang trong mở rộng sản xuất, kinh doanh các sản phẩm về gốm và thu hút đông đảo người dân địa phương tham gia học nghề, làm nghề.
Đến nay, mỗi ngày xưởng gốm Bồ Bát, Ninh Bình sản xuất hơn 5000 sản phẩm đủ chủng loại với màu men trắng như ngà, mỏng, nhẹ, độ cứng cao do được nung ở nhiệt độ 3000 độ C. Khác với đồ gốm Trung Quốc, gốm Bồ Bát được làm từ một loại đất sét riêng của vùng quê Ninh Bình, nung ở nhiệt độ cao nên gốm Bồ Bát được sản xuất ra với đặc trưng không có nồng độ chì, đảm bảo an toàn sức khỏe, đồng thời giữ được nét đặc trưng và độ bền bóng của men, hạn chế tối đa sứt mẻ, phù hợp để làm đồ gia dụng trong mỗi gia đình, trong các nhà hàng và khách sạn.
Sau gần 15 năm nỗ lực không ngừng nghỉ với niềm đam mê, sự tâm huyết của nghệ nhân trẻ Phạm Văn Vang, gốm Bồ Bát đã được thị trường đón nhận tích cực, ước mơ khôi phục và phát triển nghề gốm cổ của anh Vang cũng đã được thực hiện.
Ngày nay gốm Bồ Bát không những đã nổi danh khắp cả nước mà còn vươn ra các thị trường như Mỹ hay Nhật Bản thậm chí là cả các doanh nghiệp lớn của Pháp cũng đã đề nghị về việc sản xuất độc quyền sản phẩm. Cùng chung sức với quyết tâm của anh Vang, người dân làng Bạch Liên, xã Yên Thành cũng đang dần khôi phục lại nghề làm gốm để giữ gìn và phát triển làng nghề.
Lê Thoa