Hát Sli là hình thức hát thơ được biểu diễn dưới dạng đối đáp nam nữ giữa một bên nam và một bên nữ, thường do một đôi trai gái hoặc một vài đôi trai gái thể hiện trong các ngày hội, ngày chợ, ngày cưới, ngày vào nhà mới...
Thông thường, bao giờ cũng có người đứng ra Sli trước (kiểu mời gọi lĩnh xướng). Người hát trước thường là người có giọng vang, trong và phải có khả năng ứng đối khéo léo, tài tình và nhanh nhạy.
Trình diễn hát Sli tại Hội chợ văn hóa truyền thống xã Xuân Dương, huyện Na Rì, Bắc Kạn (ảnh backan.gov) |
Khi bên này vừa ngừng tiếng Sli (hỏi) thì bên kia cũng phải có người nhanh chóng cất lời Sli để đáp lại với lối hát bè, hòa thanh giọng cao, giọng thấp, không có nhạc đệm, không có vũ đạo kèm theo, khi hát người hát tự phối bè với nhau, giao lưu, trình diễn theo một chủ đề, cốt truyện nhất định do người hát tự biên, tự diễn thể hiện qua nét mặt, qua một vài cử chỉ, điệu bộ của tay để diễn tả nội dung khi hát.
Không gian diễn xướng của Sli không bị giới hạn mà rất đa dạng. Sli có thể diễn ra ở ngoài trời trong các dịp như các ngày chợ phiên, các lễ hội truyền thống. Khi đi chợ hoặc tham gia lễ hội, họ gặp nhau, kết thành nhóm hát và chọn địa điểm để hát. Đó có thể là quán nhỏ ven đường, chợ phiên, đầu hoặc cuối chợ, dưới gốc cây to, ven rừng, ven suối...
Theo thống kê, hiện nay, trên địa bàn tỉnh có 02 câu lạc bộ hát Sli với gần 100 nghệ nhân, những người đam mê, yêu thích hát Sli, trong đó có một số nghệ nhân ưu tú, được phân bố ở 04 huyện gồm: Na Rì, Ba Bể, Ngân Sơn và Bạch Thông. Không chỉ là một loại hình dân ca độc đáo của người Nùng, hát Sli còn là một hình thức sinh hoạt văn hóa cộng đồng.
Ngày 09/3/2021, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành Quyết định số 830/QĐ-BVHTTDL đưa “Hát Sli của người Nùng, xã Xuân Dương, huyện Na Rì, tỉnh Bắc Kạn” vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.
Việc hát Sli của người Nùng được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia đã khẳng định tính hấp dẫn, độc đáo của nghệ thuật trình diễn dân gian này; ghi nhận, biểu dương những nỗ lực của cấp ủy, chính quyền và Nhân dân các dân tộc tỉnh trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa thời gian qua. Đồng thời đặt ra những yêu cầu, nhiệm vụ mới trong việc bảo lưu, trao truyền, hình thành, phát triển không gian văn hóa Sli trở thành một tài nguyên, tiềm năng đóng vai trò nòng cốt tạo nên sự thu hút, hấp dẫn để Bắc Kạn phát triển du lịch bền vững trong thời gian tới.