Đà Bắc là một huyện vùng cao của tỉnh Hòa Bình, với điều kiện tự nhiên tương đối đặc thù, phần lớn đất đai của huyện Đà Bắc được hình thành từ các đá mẹ có nguồn gốc đá vôi, đất có tầng dày trung bình 50 - 80 cm, riêng ở các thung lũng đất có tầng dày hơn 1m, rải rác có các cao nguyên rộng khá bằng phẳng, đất đai phì nhiêu, phù hợp với sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp nhất là với các loại cây công nghiệp, cây lâm nghiệp, cây ăn quả, cây dược liệu... Nguồn nước tương đối dồi dào do có các con suối lớn như suối Chum, suối Trầm, suối Láo, suối Nhạp,… và hệ thống các hồ, bãi giữ nước phục vụ sản xuất và sinh hoạt. Đặc biệt là nguồn nước từ sông Đà tạo thuận lợi cho phát triển trồng trọt và nghề nuôi trồng thủy sản…
Giống lúa Japonica (J02) hợp thổ nhưỡng và khí hậu ở Đà Bắc
Điều kiện tự nhiên, đất đai, khí hậu phù hợp với sự phát triển của cây lúa, đặc biệt là giống lúa Japonica. Lúa khỏe, đẻ nhánh, trổ bông tập trung, hạt thóc đều và tròn. Lúa có khả năng chống chịu sâu bệnh tốt, hạt đậu, ít rụng, chịu lạnh, thích ứng tốt. Đặc biệt, năng suất và chất lượng gạo ngon dẻo, thơm, phù hợp với thị trường. Trung bình 1 m2 thu 1,2 kg thóc, tương đương 8 tấn/ha, cao hơn 30% so với các giống lúa thông thường. Diện tích giống lúa J02 của huyện khoảng 200 ha. Giống lúa J02 là giống chất lượng cao, cơm mềm, vị đậm, thơm, ăn ngon được thị trường ưa dùng, hiện bán trên thị trường rất thuận lợi và được giá.
Được trồng thử nghiệm ở xã Mường Chiềng (Đà Bắc) từ năm 2015, J02 là giống lúa thuần dòng Japonica có nguồn gốc từ Nhật Bản do Viện Di truyền nông nghiệp nhập nội và tuyển chọn, Công ty CP Công nghệ cao Việt Nam độc quyền sản xuất, phân phối. Thời điểm đó, mô hình triển khai tại 4 xóm: Nà Mường, Nà Nguồm, Bản Hạ, Nà Phang với 50 hộ tham gia. Các hộ trong mô hình cho rằng đây là giống lúa chất lượng cao, ưu việt. Quá trình sản xuất qua 8 mùa vụ, bà con nhận thấy, cây sinh trưởng và phát triển tốt, kiểu hình cứng cây, khả năng chống đổ, chịu rét, kháng sâu bệnh tốt, cho năng suất cao hơn một số giống thuần khác, năng suất bình quân đạt 65 tạ/ha.
Japonica J02 tại Đà Bắc đem lại cơ hội thoát nghèo cho đồng bào vùng cao
Hiện giờ, giống lúa J02 đã có mặt ở nhiều cánh đồng của huyện vùng cao này từ Đồng Chum, Mường Chiềng, Giáp Đắt, Tân Pheo đến Đoàn Kết, Cao Sơn, Hào Lý, Tu Lý… khẳng định sự thành công và tính lan rộng của mô hình. Theo đồng chí Phạm Minh Sơn, Trưởng phòng NN & PTNT huyện, hàng năm, trên địa bàn trồng khoảng 250 ha/2 vụ, vụ chiêm - xuân 2018 này trồng 130 ha, năng suất đạt trên 60 tạ/ha, sản lượng 780 tấn. J02 trồng tập trung tại xã Đồng Chum 15 ha, Mường Chiềng 40 ha, Tân Pheo 10 ha, Giáp Đắt 10 ha, Đoàn Kết 25 ha và Tu Lý 20 ha. Về quy trình trồng, chăm sóc giống lúa, bà con áp dụng quy trình do Sở NN & PTNT cung cấp.
Trong công cuộc tái cơ cấu trồng trọt, J02 đang được ngành nông nghiệp huyện lựa chọn đưa vào cơ cấu giống lúa với mục tiêu nâng cao năng suất, chất lượng gắn với thị trường tiêu thụ. J02 cũng đã trở thành giống gạo đặc sản của huyện Đà Bắc được tỉnh đưa vào danh mục các sản phẩm ưu tiên của Chương trình phát triển tài sản trí tuệ giai đoạn 2018 - 2020. Theo đó, là 1 trong 35 sản phẩm xúc tiến chứng nhận nhãn hiệu, nhãn hiệu tập thể và chỉ dẫn địa lý trong giai đoạn.
UBND huyện cũng đã xây dựng, trình các thủ tục để gạo đặc sản J02 được chứng nhận nhãn hiệu tập thể. Hiện tại, thị trường tiêu thụ loại gạo này đang rộng mở, nhu cầu tiêu dùng lớn. Gạo J02 Đà Bắc đang thu hoạch, kết thúc thời gian sinh trưởng 135 - 140 ngày. Tại gian hàng nông sản của huyện có địa điểm ở phường Đồng Tiến (thành phố Hòa Bình), khách hàng đã nườm nượp đến mua gạo J02, giá bán 20.000 đồng/kg.
Thông qua việc xây dựng, quản lý và phát triển nhãn hiệu tập thể sẽ làm tăng giá trị gạo Đà Bắc, góp phần nâng cao đời sống người dân.
Hiện nay, sản phẩm gạo J02 Đà Bắc có bao bì, lô gô nhận diện thể hiện thương hiệu, nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng. Huyện cũng đang xúc tiến quảng bá thương hiệu, mở rộng kênh phân phối, tạo đầu mối bao tiêu sản phẩm. Các địa điểm phân phối là cửa hàng tạp hóa, đại lý gạo, chợ truyền thống, siêu thị mi ni nằm trong các khu đông dân cư, tập trung thị trường trong tỉnh và TP Hà Nội. Qua kết quả điều tra, thu thập, sản phẩm gạo J02 Đà Bắc nhận được sự đánh giá tích cực của người tiêu dùng. Cụ thể, trong số người được điều tra, có 52,5% người tiêu dùng TP Hòa Bình dùng gạo J02; tại thị trường 4 quận của TP Hà Nội có 68% người tiêu dùng ở quận Hoàng Mai, 56% người tiêu dùng quận Hà Đông, 66% người tiêu dùng quận Đống Đa, 82% người tiêu dùng quận Hai Bà Trưng dùng gạo J02 Đà Bắc.
Theo đồng chí Nguyễn Hồng Yến, Chi cục trưởng chi cục TT & BVTV, đây là loại gạo thơm ngon nổi tiếng của Nhật Bản có hạt tròn, cơm dẻo, thơm, vị đậm, hàm lượng dinh dưỡng cao, chứa nhiều chất chống oxi hóa, giàu khoáng chất như Manesium, senenium giúp tạo năng lượng từ protein và tinh bột hỗ trợ hệ thống miễn dịch và cân bằng lượng đường trong máu. Việc xây dựng thương hiệu gạo J02 Đà Bắc, tạo ra thương hiệu gạo đặc trưng của địa phương sẽ làm cho giá trị của sản phẩm này nâng lên, nhiều người biết đến, góp phần cải thiện đời sống nông dân trên địa bàn.
Theo Quyết định số 9243/QĐ-SHTT của Cục Sở hữu trí tuệ về việc cấp Giấy chứng nhận đối với sản phẩm mang nhãn hiệu tập thể “Gạo Đà Bắc” dùng cho sản phẩm gạo J02 của huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình là dấu mốc quan trọng của người nông dân huyện Đà Bắc (đây cũng là sản phẩm đầu tiên được xây dựng nhãn hiệu tập thể và xác lập quyền sở hữu tại Cục Sở hữu trí tuệ).
Việc xây dựng thành công nhãn hiệu tập thể là cơ sở pháp lý để bảo vệ quyền lợi cho các hộ dân, tổ hợp tác, hợp tác xã, doanh nghiệp trồng, kinh doanh gạo Đà Bắc. Qua đó, thể hiện trách nhiệm, cam kết về chất lượng sản phẩm của người trồng, sản xuất, kinh doanh đối với người tiêu dùng, giúp người tiêu dùng nhận biết và có thái độ tin cậy đối với sản phẩm “Gạo Đà Bắc” có nguồn gốc rõ ràng, tránh việc gạo của những nơi khác trà trộn, lấy danh nghĩa “Gạo Đà Bắc” để kinh doanh thu lợi bất chính, chất lượng không đảm bảo dẫn đến ảnh hưởng tới danh tiếng của sản phẩm.
Mai Quỳnh
